Męka twórcza Barbara Łopieńska

Przeczytałam raz, potem przekartkowałam i aż żal serce ściska, że książka była u mnie tylko w gościnie. Przyznam się, iż nie znałam wcześniej, nie słyszałam ani o książce, ani o autorce, po raz pierwszy objawiła mi się za sprawą entuzjastycznej notki u momarty. A kiedy dotarła do mnie wraz ze świąteczną Bożonarodzeniową przesyłką powędrowała na półkę, aby poczekać na lepszy moment. I tak czekałaby pewnie jeszcze długo, gdyby nie ambitne postanowienie, iż w kwietniu czytam książki pożyczone.

W lekturze szalenie lubię to, że mogę się w niej przeglądać jak w lustrze, że wydobywa ona na światło dzienne własne myśli niewypowiedziane oraz że umożliwia mi poznanie osób, których życie nie dało mi poznać, a z których postawami mogłabym się identyfikować. „Męka twórcza” to zbiór rozmów, jakie autorka przeprowadziła z ikonami polskiego życia kulturalnego i politycznego (te na szczęście są w zdecydowanej mniejszości). Tak,  jak nie znałam wcześniej nazwiska autorki, tak nie znałam wszystkich rozmówców, co zupełnie nie przeszkadzało mi w lekturze, albowiem rozmówcy pani Łopieńskiej to osoby niezwykle inteligentne, ciekawe i dowcipne. I nawet jeśli dwie czy trzy z tych osób nie wzbudziły mojej sympatii, a jedna wręcz budzi antypatię to czytanie wszystkich rozmów stanowiło ogromną przyjemność.

Początkowo mogą zaskakiwać pytania zadawane przez panią Barbarę, niektóre bardzo proste, mogłoby się wydawać naiwne. Ale już po chwili dochodzi się do wniosku, że autorka odnalazła właściwy sposób, aby dotrzeć do każdego ze swoich rozmówców i z każdego wydobyć to, co w nim najlepsze, najciekawsze, a bywa i najgorsze.

Oczywiście zdaję sobie sprawę z tego, iż próba opisania tej książki jest próbą z góry skazaną na niepowodzenie, ale nie mogę jej przemilczeć, bowiem wywarła na mnie ona duży wpływ. 

Jestem zauroczona rozmową z panią Marią Janion, która z ikony literatury stała się dla mnie niezwykle ciepłą i sympatyczną osobą. Jak pisałam lubię odnajdywać w lekturze własne odbicie; poglądy, przekonania, zachowania. To w jakiś sposób utwierdza mnie w tym, iż nie odbiegam tak bardzo od innych. „Strasznie” (niewłaściwe słowo, ale użyte celowo) podoba mi się u pani Marii Janion to zachłanne gromadzenie fiszek, artykułów, pudełek, to kompletowanie różnorakich odkryć, ta próba ogarnięcia wszystkiego, ciągłego doskonalenia przy jednoczesnej świadomości, iż jest to zadanie przekraczające możliwości jednej ludzkiej egzystencji, to dążenie do wyciskania życia, jak cytryny, do wykorzystywania każdej chwili na samodoskonalenie się, na poznawanie, odkrywanie.  I oczywiście bezczelnością z mojej strony byłoby porównywanie się do pani Marii, ale chciałam napisać, że odnajduję też w sobie tę zachłanną próbę, aby więcej, głębiej i mocniej….  Zachwyca mnie pogląd Jacka Hołówki o trzymaniu się zasady złotego środka i unikaniu wszelkich skrajności (powtarzany za Arystotelesem), którego i ja jestem wyznawczynią. Podzielam zdanie Andrzeja Chłopeckiego, iż interpretując utwór można w nim odnaleźć walory, treści, przesłania, o których nie myślał ich twórca, a każdy krytyk podszyty jest pychą, dumą, zarozumialstwem i megalomanią (sam Andrzej Chłopecki jest krytykiem muzycznym, więc wie o czym mówi). Nie sposób nie zgodzić się z panią Marią Porzęcką - historykiem sztuki, iż architekturę i sztukę należy poznawać, dotykać, odczuwać, a nie tylko studiować, że katedra rzucona z rzutnika na ścianę nie jest tym samym co katedra istniejąca w rzeczywistości, że inaczej ogląda się obraz w albumie, a inaczej oko w oko. Duży szacunek żywię do pana profesora Leona Kieresa za jego wyważone sądy i dążenie do prawdy, przy jednoczesnym liczeniu się z kosztami społecznymi takich dążeń i konieczności stawiania pewnych granic tego poznania. Ale chyba najbardziej spodobała mi się rozmowa z panem profesorem Jerzym Jedlickim, z którego cytat już dziś zamieściłam na jednym z blogów. „Bo ta cywilizacja (cywilizacja techniczna) dopuszcza istnienie masowego społeczeństwa sprawnych głuptasów, którzy potrafią dokonywać niezwykle skomplikowanych i wyrafinowanych operacji technicznych, nic nie wiedząc o takim świecie, który nie da się opanować i posiąść przy pomocy klawiatury komputera. To będą w przyszłości królowie życia, którzy za nic będą mieli kulturę duchowego doświadczenia, namysłu, głębokich emocji. Ale ta kultura nie zaniknie, bo zawsze będą ludzie łaknący skupienia, ciszy i zachwytu. I zarazem przerażeni światem, jaki stworzyliśmy czy jaki nam stworzono".  Podoba mi się, bo i trafne, i bliskie i pozwala żywić nadzieję, że przetrwa, to co ważne, a nie to co powierzchowne.  No i jeszcze usprawiedliwia moją niemal całkowitą bezradność wobec nowinek technicznych.

Jestem pod wrażeniem tej mieszanki prostoty, erudycji i kultury, jaką przejawia autorka prowadząc swoje rozmowy. Widać, iż jest doskonale przygotowana, o swych rozmówcach wie bardzo wiele i to oni są tu najważniejsi, ona jest tylko, a może aż spiritus movens. Pytania, które zadaje powodują, iż rozmówcy otwierają się przed nią bez obaw, czują się bezpieczni i nieskrępowani, wiedząc, iż nie przekroczy ona granic dobrego smaku. Nikt tu nie obawia się przyznać, iż czegoś nie wie. Pisała o tym także momarta (jeśli moje spostrzeżenia są podobne do jej spostrzeżeń, to dlatego, że podzielam je w całej rozciągłości). 

Tym, co mi się w tych rozmowach podoba chyba najbardziej, poza tym, o czym już napisałam to przebijająca z nich szczerość, brak pozorów, udawania, wypowiedzi pod publiczkę. Oczywiście duża w tym zasługa bohaterów rozmów, ale nie mniejsza autorki. No i okazuje się, że bycie intelektualistą choć niełatwe bywa szalenie ciekawe i inspirujące.

Jak napisałam wyżej niemal wszyscy rozmówcy zyskali moją przychylność, bo niemal u każdego znalazłam jakąś styczną, z którą mogę się identyfikować. No może poza jedną z bohaterek wywiadów, która od dawna wzbudza we mnie negatywne emocje, a rozmowa z nią pozwoliła mi potwierdzić swoje uprzedzenia. Ale jest to jednostkowy przypadek. Widocznie trudno wydobyć coś dobrego z osoby, w której nic dobrego nie ma.

No tak, chciałam napisać piękny post na miarę przeczytanej lektury, a obawiam się, iż wyszło jak zwykle. Ale trzeba się pogodzić z tym, że nigdy nie będę drugą Łopieńską.

Moja ocena stanu podobania się lektury- 6/6

Za możliwość przeczytania książki dziękuję momarcie.