Jezus Christ Super Star (musical-rock opera)

Plakat musicalu

Święta Wielkanocne to chyba dobry okres do pisania o musicalu o tematyce religijnej. W kanonie najlepszych moim zdaniem musicali ten zajmuje poczesne miejsce (na pewno mieści się w pierwszej dziesiątce). Jest to też jeden z pierwszych (obok Les Mis) musicali, które oglądałam kilkakrotnie.
Musical jest wynikiem współpracy fantastycznego duetu; Andrew Lloyd Webbera (autora muzyki i twórcy takich hitów, jak Koty, Evita, Upiór w Operze) oraz Tima Rice`a (libretto, autora słów do Evity, Szachów czy Króla Lwa). Powstał on na przełomie 1969 i 1970 roku i ukazuje ostatni tydzień życia Jezusa.

Miałam szczęście oglądać pierwszą polską adaptację musicalu w Teatrze Muzycznym im. Baduszkowej w Gdyni w reż. Jerzego Gruzy. Był rok 1987. Atmosfera skandalu, jaka zawsze towarzyszy wykorzystaniu motywów religijnych w sztuce była doskonałą reklamą dla przedstawienia. Już sam pomysł uczynienia z Jezusa bohatera musicalu wydawał się wówczas niezwykle odważny i kontrowersyjny, plakaty z wizerunkiem Syna Bożego reklamujące rock-operę budziły sprzeciw pewnej części społeczeństwa, a kiedy jeszcze do tego dodać zaangażowanie w roli odtwórcy Jezusa lidera zespołu rockowego TSA Marka Piekarczyka mamy obraz nastrojów towarzyszących premierze.

Ted Neeley, jako Jesus w filmowej ekranizacji z 1973 r.

Autorami polskiego libretta byli Wojciech Młynarski i Piotr Szymanowski. Rodzimych wokalistów gdyńskiego teatru wspomogli gościnnie Marek Piekarczyk i Małgorzata Ostrowska. Oczywiście dziś po upływie ponad ćwierćwiecza trudno pisać szczegółowo o odbiorze. Upływ czasu zatarł wspomnienia. Nakładają się teraz na siebie wrażenia spowodowane tamtym przedstawieniem sprzed lat, kolejną adaptacją z przełomu wieków (z Damianem Aleksandrem w roli Jezusa), ekranizacją filmową z 1973 r. w reż. Normana Jewisona, czy ostatnio wysłuchanym wykonaniem Getsemani (Janusza Krucińskiego) podczas spektaklu Alemusicale a także filmikami na youtubie, do których często wracam. Pamiętam jednak, iż gdyńskie przedstawienie wywarło na mnie ogromne wrażenie, już sam fakt, że obejrzałam je kilkakrotnie świadczy o tym, że musiało mi się spodobać. Co do odtwórcy roli Jezusa (pana Marka Piekarczyka) pamiętam, iż byłam nieco zawiedziona jego partiami mówionymi, natomiast wokal oceniałam wysoko. Największe jednak wrażenie zrobił na mnie wówczas odtwórca roli Judasza pan Andrzej Pieczyński. Był fenomenalny zarówno w partiach wokalnych, jak i mówionych, a także w sposobie gry. 

W musicalu Jezus został przedstawiony, bardziej, jako człowiek, niż Syn Boży. Mamy tu postać historyczną na tle współczesnych realiów. Mesjasz otoczony jest przez dziennikarzy i fotoreporterów.

  

Zagubiony, osamotniony, nie mający oparcia ani w wyznawcach ani w uczniach Jezus, w białej szacie i z długimi włosami, wyróżnia się spośród innych odtwórców ubranych we współczesne stroje. Nie znajdując zrozumienia wśród wyznawców, nie znajduje go także wśród innych. Lud przeinacza jego słowa i pragnie uczynić przywódcą rewolucji nie pojmując, iż jego królestwo nie jest z tego świata. Uczniowie podążają za nim, nie rozumiejąc go. Szymon widzi w nim szansę na odzyskanie niepodległości przez Jerozolimę, a Judasz obwinia o wypaczenie pięknej idei braterstwa i czynienia dobra poprzez pozwalanie na nazywanie się Mesjaszem. Mając coraz więcej zwolenników Jezus jest się coraz bardziej samotny.

 

Jedynie Maria Magdalena, dla której stał się miłością życia okazuje mu serce pragnąc ulżyć zmęczeniu (dbając o komfort i spokojny sen). Samotny wśród ludzi, wzburzony z powodu znieważenia Świątyni i uczynienia zeń targowiska próżności, przerażony ilością otaczających go trędowatych, którym nie jest w stanie pomóc zwraca się do swego Ojca Niebieskiego. Pyta dlaczego wyznaczył mu tak trudne zadanie, zastanawia się, czy droga, którą podążał przez ostatnie trzy lata była drogą właściwą, czy zostanie po nim (i jego nauce) jakiś ślad, kiedy go już zabraknie i czy na pewno musi umrzeć. Przepiękna pieśń Getsemani wyraża uczucia zwątpienia, obawy, strachu, ciężaru, którego wydaje się nie jest w stanie udźwignąć, a kończy się pogodzeniem z wolą Boga.
Równorzędnym partnerem Galilejczyka jest w przedstawieniu Judasz, przedstawiony, jako jedyny z uczniów, który widzi skutki chrystusowej nauki. Obawia się, iż Nauczyciel i przyjaciel zbłądził pozwalając swym wyznawcom uwierzyć we własną boskość. Aby zapobiec zniszczeniu pięknej idei udaje się do faryzeuszy i w zamian za obietnicę sprowadzenia Jezusa na właściwą drogę zgadza się wskazać go żołnierzom. Kiedy Jezus został aresztowany, pobity i znieważony Judasz pojmuje, iż został oszukany (popełnił błąd). 

  

Pojmuje także, iż takie było jego przeznaczenie, został wykorzystany w boskim planie (fatalizm niczym u Hugo). Judasz popełnia samobójstwo, lecz powraca jeszcze z zaświatów, aby zadać Jezusowi pytanie o sens jego ofiary. Czy warto było realizować swój plan w takim miejscu i w takim czasie?  

Judasz pyta, czy gdyby Jezus przybył ze swoją misją dzisiaj, mając do dyspozycji inne środki przekazu nie osiągnąłby więcej. Jest to też pytanie, jakie zadaje sobie odbiorca, czy dziś, mimo całego postępu cywilizacji, mimo zupełnie innych możliwości technicznych nie spotkałby Jezusa ten sam, a może nawet o wiele okrutniejszy los. 
Jednym z najbardziej znanych utworów z musicalu jest niezwykle piękna pieśń I don't know how to love him (Nie wiem, jak mam go pokochać) śpiewana przez Marię Magdalenę. 

Filmiki wykorzystane w treści pochodzą z youtube (1. Kruciński, jako Jezus w utworze Getsemani, 2. Carl Anderson, jako Judasz w utworze Superstar oraz 3 Lea Salonga,  jako Maria Magdalena w utworze, jak mam go pokochać)