Elbląg nadzwyczaj miłe zaskoczenie

Ulica Stary Rynek

Zanim wrócę do flamandzkich odkryć chciałam napisać o tym, co przecież każdy z nas doskonale wie, ale czasem o tym zapominamy. Żeby czerpać radość z podróży wcale nie trzeba jechać daleko. Kiedy wspomniałam, że wybieram się do Elbląga wzbudziłam zaciekawienie znajomych. Pojawiły się pytania - skąd taki pomysł, czy jest tam jakiś koncert, albo spektakl teatralny. Znajomi wiedzą, że bardzo lubię łączyć poznawanie miejsca z kulturą i sztuką. Przyznam, że sama nie do końca byłam przekonana do tego pomysłu. Jednak z powodu długiej przerwy w podróżowaniu (całe wakacje spędziłam w domu) nie mogłam doczekać się kolejnego wyjazdu. Nieco dalszy zaplanowany miał odbyć się dopiero w październiku. A był dopiero początek września, a mnie bardzo korciło, aby gdzieś pojechać. Chciałam, żeby było blisko, podróż miała być krótka, a noclegi niedrogie. I tak padło na Elbląg, za czym przemawiało to, że nigdy tam nie byłam. Zaproponowałam wyjazd koleżance Magdzie, a ona od razu na to przystała.

Właściwie nie miałyśmy skonkretyzowanych planów - chciałyśmy poszwendać się po mieście. Cóż takim światowym damom (żartuję oczywiście) mógł zaproponować mały Elbląg. Tymczasem okazało się, że naprawdę bardzo dużo. Przede wszystkim ciszę, spokój, brak tłumów, dobry klimat, czas na wspólne bycie tu i teraz, rozmowy, delektowanie się otoczeniem, cieszenie drobiazgami, dobrą pogodą i smacznym jedzeniem.

Bryła kościoła Św. Marcina

I choć rzeczywiście w Elblągu nie ma wielkich galerii sztuki, a zbiory muzeum zamkowego nie należą do najbogatszych, starówka jest zadziwiająco nowoczesna, a rejsu kanałem nie udało się odbyć (niestety były one zbyt długie, jak dla nas) - pobyt w Elblągu okazał się bardzo miłym doświadczeniem. Odmianą w zachłannym poznawaniu. Nie było dużo obiektów do zwiedzania miałyśmy zatem dużo czasu i realizowałyśmy Herbertowski plan zwiedzania czyli teraz pójdziemy sobie uliczką prosto, a potem skręcimy w prawo i sprawdzimy, co tam znajdziemy. Przyznam, że nie zawsze mam taki komfort, bo jednak, jak się podróżuje dalej to człowiek z reguły chce zobaczyć jak najwięcej.

A po Elblągu chodziłyśmy niespiesznie realizując carpe diem (używając życia i ciesząc się otoczeniem i własnym towarzystwem).

Odpowiadał nam klimat miasta, dobrze się w nim czułyśmy, jakoś tak swojsko i zrelaksowane.

Ścieżka kościelna

Elbląg mocno ucierpiał podczas II wojny światowej; z pięknego hanzeatyckiego miasta porównywanego z Lubeką pozostały tylko gruzy, dwa tygodnie walk o wyzwolenie zniszczyły niemal całe śródmieście i starówkę. Cegły z rozbiórki miasta wywieziono do odbudowy innych miast. Odbudowa Gdańska czy Warszawy miała priorytet przed małym Elblągiem. Powojenne ruiny długo straszyły mieszkańców i nie zachęcały turystów. Pomysłem na odbudowę okazała się retrowersja czyli odbudowa w oparciu o stare wzorce ale z możliwością ich reinterpretacji. Kamieniczki dziś wyglądają nowocześnie a zarazem nawiązują do przeszłości, są każda inna, niektóre bardziej zdobne, inne tych ozdób pozbawione. Na pewno nie są nudne. Ciekawym pomysłem jest też nowy budynek Elbląskiego Ratusza. Choć nie przepadam za nowoczesną zabudową ta elbląska przypadła mi do gustu. Jest pomysłowa nawiązująca do tradycji, a jednocześnie pozbawiona zbędnej ornamentyki. Wszystko wygląda tak czysto i kolorowo.

Ulica Stary Rynek

Elbląg jak przystało na miasto na prawie lubeckim nie posiadał Rynku. Jego funkcję pełniła główna ulica miasta nomen omen zwana Starym Rynkiem. Dziś największą jej atrakcją poza wspomnianą retro wersyjną zabudową jest Brama Targowa u jej wylotu. Brama oczywiście też ucierpiała w trakcie wojny, jednak jej odbudowa jest bliska oryginałowi. Dzisiejsza jest odwzorowaniem średniowiecznej pochodzącej z XIV wieku bramy obronnej. Kiedyś była jedną z wielu bram miejskich, nie miała większego znaczenia. Dopiero w czasie najazdów krzyżackich mieszkańcy zaczęli doceniać jej walory. Najważniejsza legenda Elbląska związana jest z ową Bramą. Z nią i dzielnym piekarczykiem, który miał uratować miasto przed Krzyżakami. Rycerze zakonni widząc bogate dobrze prosperujące miasto postanowili nocą, podczas snu jego mieszkańców zakraść się do miasta i je zdobyć. Tego dnia młody piekarczyk zmęczony wypiekiem chleba postanowił zrobić sobie przechadzkę, aby odetchnąć świeżym powietrzem. Kiedy wspiął się na bramę zobaczył nadciągających rycerzy. Pobiegł do Bramy Targowej i łopatą do wypieku pieczywa przeciął linę utrzymującą kratę bramy, ta opadła i uniemożliwiła Krzyżakom wejście do miasta. Zaalarmowani mieszkańcy odparli atak wroga, a piekarczyk został jego bohaterem. Na polecenie Zygmunta Starego wykuto wzór łopaty piekarczyka pod Bramą. Przed nią zaś stoi dziś pomnik piekarczyka. Jest to oczywiście legenda, ale są i tacy, którzy udowadniają, że jest w niej ziarnko prawdy, bowiem podczas jednego z najazdów krzyżackich rzeczywiście jakiś mistrz piekarski przecinając linę opuścił kratę przechylając szalę zwycięstwa na rzecz Elblążan. Ze szczytu wieży (po pokonaniu 138 stopni) można spojrzeć na panoramę miasta. Nie jest to może zawrotna wysokość i widoki nie są oszałamiające, ale dobrze widać np. ulicę Stary Rynek. Szkoda tylko, że nie można ich podziwiać z otartego tarasu, a jedynie przez niezbyt czyste szyby na poddaszu wieży.

Jednak już sam fakt, że udało mi się na owe poddasze wejść uważam za swój duży sukces w zmaganiu się z własnymi ograniczeniami.

Widok Ulicy Stary Rynek z Bramy Targowej

Dziś Rynkiem można by nazwać rozległy plac znajdujący się wokół najstarszej elbląskiej świątyni kościoła Św. Mikołaja. Zwłaszcza, że przy otaczającej placyk ulicy Stary Rynek znajduje się wspomniany wyżej Ratusz Elbląski. Istniejący w tym miejscu Ratusz wzniesiony w XIV wieku został strawiony przez pożar z 1777 r. (który zniszczył też katedrę elbląską. Wróć- katedrą kościół św. Marcina stał się dopiero całkiem niedawno pod koniec zeszłego wieku). Ratusz odbudowano w tym miejscu dopiero dwanaście lat temu (2011 r.) Przez ten czas budynek Ratusza znajdował się w innej lokalizacji przy dzisiejszym Placu Słowiańskim. Budynek ten także uległ zniszczeniu podczas II wojny.

Plac z bryłą Kościoła Św. Marcina

Ale wróćmy do Kościoła Św. Mikołaja. Pochodzi z 1246 r. i jest poświęcony patronowi między innymi żeglarzy. Dla wielbicieli punktów widokowych gratką będzie wspięcie się na 97 metrową wieżę (jedną z najwyższych w Polsce), aby z góry popatrzeć na miasto. Sam kościół który mocno ucierpiał najpierw w pożarze miasta w 1777 r. a potem w trakcie wojny został odbudowany pod koniec zeszłego wieku. Z dawnej świątyni pozostało dziś niewiele, ale ładnie ją odrestaurowano. Nie będę udawała, że kościół jakoś szczególnie mnie ujął, ale bardzo podobały mi się witraże (od zawsze mam słabość do tych kolorowych szkiełek tworzących obrazy) oraz ołtarze, a najbardziej neogotycki ołtarz kadyński powstały na zlecenie cesarza Wilhelma II w 1916 r. z przeznaczeniem do kościoła w nieodległych Kadynach (letniej rezydencji cesarza). Mimo, iż to najmłodszy z ołtarzy to właśnie on zwrócił moją i Magdy uwagę. A może właśnie dlatego. Jednak to nie świątynia jest atrakcją turystyczną miasta, a znajdująca się nieopodal ścieżka kościelna.

Widok z Zamkowej na Św. Ducha ze ścieżką kościelną w głębi

Jest to wąskie przejście między kamieniczkami prowadzące do kościołów Św. Ducha, Św. Mikołaja i Najświętszej Marii Panny. Ocalały po wojnie odcinek łączący ulice św. Ducha i Mostową stanowi jeden z nielicznych ocalałych średniowiecznych elementów architektonicznych a zarazem jest ciekawym miejscem na pamiątkowe zdjęcie. Ścieżka jest udostępniona do zwiedzania (korzystania) dopiero od 2006 r.

Muszę się przyznać do niewybaczalnej ignorancji z mojej strony. Otóż przez wyjazdem do Elbląga przeczytałam o pokrzyżackim zamku w Elblągu i już planowałam sobie, jak to będzie ciekawie go obejrzeć.

Przed domkiem wikingów na dziedzińcu muzealnym (i budząca nasz zachwyt półka biblioteczna)

Na szczęście zanim postanowiłam zaprowadzić tam Magdę doczytałam, iż po zamku niewiele zostało. Wzniesiony w 1251 r. istniał do 1454 roku, kiedy nakazano jego rozbiórkę, a lokatorów wygnano. Po zwycięstwie nad Krzyżakami nie byli już oni mile widzianymi gośćmi. Z dawnego Zamku Krzyżackiego pozostało Podzamcze, fragmenty dawnych murów miejskich, piwnic i dawnej słodowni. Właśnie tu mieści się siedziba Muzeum Historyczno-Archeologicznego; w budynku dawnej słodowni, gdzie w XVI wieku znajdowało się pierwsze polskie gimnazjum humanistyczne (a wcześniej znajdował się klasztor Brygidek do 1458 r.).

Na dziedzińcu Muzeum znajduje się zrekonstruowany Dom Wikingów z Truso. Tak nazywała się pierwsza osada, jaka znajdowała się tutaj od X wieku. Nas - bibliofilki - zachwyciła oczywiście znajdująca się w domku biblioteczka.

Instrumenty muzyczne z XV wieku

Muzea archeologiczne nie należą do moich ulubionych i rzadko je odwiedzam, ale tym razem zrobiłam wyjątek. Po pierwsze wiedziałam, że Magda bardzo je lubi (choć nie miałaby nic przeciwko temu, aby wybrać się tam sama), po drugie zaintrygowała mnie informacja o znajdujących się tam XV wiecznych okularach oraz także XV wiecznym instrumencie muzycznym podobnym do mandoliny o nazwie gitera. Byłam bardzo ich ciekawa. Zarówno okulary, jak i owa gitera miały wygląd zabawek dziecięcych, ale może nasi przodkowie byli mikrusami. Natomiast chyba największe wrażenie zrobiło na mnie ostatnie piętro na którym znajdowała się wystawa, którą nazwałam sama dla siebie wojna i pokój, gdzie wśród gruzów, kamieni, pyłu, zniszczonych fragmentów murów znajdowały się wyjątkowo dobrze zachowane przedmioty (odkopane, czy uratowane z czasów pożogi)

Wczoraj i dziś- wojna i pokój 

Mnie najbardziej spodobała się galeria na piętrze, którą nazwałabym wojna i pokój, gdzie gruzy, kamienie, zniszczone fragmenty murów konweniowały z przedmiotami nadspodziewanie dobrze zachowanymi (dla kontrastu) oraz z tymi odkopanymi, czy uratowanymi z pożogi czasów. W ogóle to muzeum sprawiało wrażenie takiego nieco chaotycznego; tu średniowiecze, tam wojna, tu PRL, tam wiek XIX, ale muszę przyznać, że to wszystko miało ręce i nogi.

Kościół NMP dziś Galeria EL (owa czarna instalacja to forma przestrzenna Abakanowicz)

Bardzo ciekawym pomysłem na wykorzystanie nieużytkowanego na cele sakralne budynku jest Galeria Sztuki. W dawnym budynku kościoła NMP mieści się galeria sztuki współczesnej EL. Chociaż do zachwytów nad sztuką współczesną jest mi daleko to takie zastosowanie uważam za niezwykle trafny pomysł. Sztuka rezonuje ze swym otoczeniem, dlatego też inaczej odbiera się ją w muzealnej sali (często na białej pustej ścianie), inaczej w przestrzeni miejskiej, inaczej w parku, a jeszcze inaczej w starej świątyni. Łączy się tu przeszłość z przyszłością i okazuje się, że choć tak różne wcale nie są tak odległe, jakby się mogło wydawać. Nie będąc znawcą sztuki współczesnej nie potrafię jej ocenić, ale doceniam chęci, pomysł. I podoba mi się owo połączenie przeszłości z teraźniejszością, a może nawet przyszłością. Bardzo podobała nam się instalacja neonowa przedstawiająca formy przestrzenne przygotowana przez pana Zbigniewa Gostomskiego.

Forma przestrzenna Abakanowicz 

W Galerii EL na wystawie pana Gostomskiego Forma Przestrzenna

W Galerii EL

A najmilsze były spacery, kawki i przepyszne naleśniki z pieczarkami (no poezja smaku w Kulinarnym Bulwarze). 

I jeszcze kilka zdjęć:

Piekarczyk przed Bramą Targową

Elbląski Ratusz

Ulica Świętego Ducha

Pomnik Odrodzenia (relikt PRL-owskiej przeszłości) po odnowieniu lśni w słońcu, jak nie powiem co. 

Ołtarz Ukrzyżowania kadyński w Kościele Św. Marcina

Ścieżka kościelna

W sumie, jak przeglądam te zdjęcia to wydaje się, że nie ma się czym zachwycać, a jednak to była bardzo (kolokwialnie napiszę) fajna wycieczka. Czy to dlatego, że po dłuższej (jak dla mnie) dwumiesięcznej przerwie w podróżowaniu, czy też dlatego, że dopisała nam pogoda, a może dlatego, że było tak spokojnie i mało gości. No bo że z Magdą? Odbyłyśmy już kilka wspólnych podróży i zawsze było miło i bezproblemowo.

Jeśli macie zwyczaj przyglądać się dokładniej zdjęciom -robić zbliżenia to uprzedzam, że odkryłam opcję usuwania ludzi ze zdjęć więc na kilku mogą być widoczne ślady tej operacji. Musiałam pousuwać moją koleżankę z pierwszych planów, bo nagle okazało się, że mam niewiele zdjęć miejsc, o których piszę.