Chartres katedra sięgająca gwiazd

Nie ma mocy z granitu, której nie podważy
nikłość,
przenikliwa i łatwa,
rozpędzona nikłość promienia.
Nie ma ziemi, jest tylko
wyrzutnia do zewnętrzy otwieralnych świata,
do wielowymiaru,
gdzie rodnia gwiazd i barw i gdzie zaród
widzenia –
dokąd moja źrenica wzniosła się – i spadła.

(fragm. Wiersza Juliana Przybosia Widzenie Katedry  w Chartres)

Powinnam napisać, że o katedrze w Chartres dowiedziałam się czytając listy Wyspiańskiego do Rydla, albo przeglądając podręczniki architektury, ale nie byłaby to prawda. Listy, a właściwie ich fragmenty czytałam dużo później. O Chartres po raz pierwszy przeczytałam u Dana Browna, to jemu zawdzięczam zainteresowanie Berninim, Rafaelem, Dürerem, paroma rzymskimi świątyniami i właśnie Chartres. Jakiś czas później przeczytałam wpis u Sary-Marii i zafascynowana opisem, pięknymi zdjęciami a także znajdując się na fali uwiedzenia pięknem średniowiecznych świątyń, których urodę sławił Wiktor Hugo w mojej ukochanej powieści Katedra Najświętszej Marii Panny w Paryżu (znanej też jako Dzwonnik z Notre Dame) postanowiłam odwiedzić Chartres i jej gotycką świątynię Notre Dame. 

Kiedy wysiadłam z pociągu na stacji kolejowej w Chartres niemal od razu ukazały mi się górujące nad dachami zabudowań dwie smukłe, sięgające nieba wieże. Z daleka wyglądają one niemal identycznie, jednak kiedy przyjrzeć im się bliżej różnice dostrzegalne są gołym okiem. Różni je nie tylko dziesięć metrów wysokości (cóż to znaczy przy wysokości 115 metrów wyższej z wież), ale także styl. Do miasteczka przyjechałam w dość ładny, chwilami słoneczny wrześniowy dzień, nie miałam więc okazji ujrzenia katedry w nocnej oprawie, tak jak zobaczył ją 8 czerwca 1890 roku Stanisław Wyspiański. A wrażenia swoje opisał w liście do przyjaciela „oblana pełnem światłem księżyca wyglądała jak widmo wiekowe zastygłe i zakamieniałe z pojęciami średniowiecznymi - panujące dziś jeszcze ogromem swoich kształtów - bogactwem dekoracji i 

zdobności - fasada płaska - bez silnych zagłębień - ubrana wielolistną różą czerniejącą na jej czole, ujęta ramionami dwu wież, spinających się w górę-i prześcigających się wzajemnie; niższa romańska pełna powagi i dumna wybiegła w górę wysokim szczytowym dachem, druga ubrała się w XV wieku wielą szczegółów architektonicznych. upstrzona łukami i różami - panuje swoją wesołą i swobodną wyższością w portalach na dole stanęły szeregiem długie wąskie zastygłe postacie królów I świętych”[listy tom 2, cz.1, str. 51] Nie ujrzałam zatem świątyni oblanej światłem księżyca, ale ujrzałam w majestacie dnia ze wszystkimi detalami i zdobieniami. Gotycka katedra musi być ogromna, musi sięgać chmur iglicami wież, musi sprawić monumentalne wrażenie na wiernych a tym bardziej na niewiernych. Gotycka katedra to wszak Dom Boga z kamieni oraz szkła, więc kolana same zginają się ku ziemi po przekroczeniu jej progu. Mnogość rzeźb i posągów, figur, mieniące się świetlne, kolorowe refleksy witraży sprawiają, iż odwiedzający zostaje przez świątynię „uwięziony” i jest to szczególny rodzaj niewoli, takiej niewoli, o którą można by prosić w modlitwie; Panie, daj mi się znowu zniewolić przez kamienne ramiona świątyń w Chartres, Reims, Rouen, Paryżu i pozwól mi jeszcze raz oglądać te cuda. 

Katedra pochodzi z przełomu XII i XIII wieku i powstała w miejscu, w którym stały wcześniej cztery inne świątynie. Zgodnie z legendą w III wieku do Chartres przybyli pierwsi chrześcijanie i odnalazłszy w grocie celtycką rzeźbę brzemiennej kobiety, którą uznali za wyobrażenie Najświętszej Panienki przyjęli to za cud i wybudowali tutaj pierwszy drewniany kościół. Oczywiście, jak to często bywa chrześcijańska świątynia powstała w miejscu, w którym wcześniej znajdowało się miejsce kultu pogańskich bogów. 

O katedrze w Chartres wielu mówi, że to najpiękniejsza z gotyckich katedr we Francji. Pewnie znajdzie się tyle samo zwolenników tej teorii, co i przeciwników. Jedno jest pewne Katedra Najświętszej Marii Panny w Chartres robi wrażenie. Myślę, że nie tylko z powodu jej ogromu (130 metrów długości i 17 metrów szerokości nawy), nie tylko z powodu znajdujących się tutaj ponad 10000 rzeźb z kamienia i szkła, nie tylko z powodu około dwustu kolorowych witraży (ze sławną Błękitną Różą oraz Najświętszą Marią Panną Pięknego Szkła), nie tylko z powodu Welonu Maryi – skarbu - relikwii, utkanego z jedwabiu pięciometrowego welonu, który miała nosić Maryja, a także tajemnic, jakie skrywa świątynia oraz największego w Europie znajdującego się na posadzce świątyni labiryntu. 

Labirynt będący symbolem poszukiwania duchowego centrum, dążenia do samopoznania w symbolice katolickiej miał umożliwić człowiekowi średniowiecza odbycie na kolanach pielgrzymki do Ziemi Świętej. Ten labirynt dzisiaj jest prawie niewidoczny, gdyż posadzkę zastawiono niemal w całości krzesłami. O katedrze w Chartres mówi się, że jest miejscem tajemniczym, miejscem zetknięcia dwóch światów.

Dla mnie gotyckie katedry to nie tylko przesłanie o potędze i chwale, to nie tylko połączenie kamieni oraz szkła, to wyraz marzeń człowieka; dla jednych będzie to marzenie o zbliżeniu się do Boga, dla innych marzenie sięgnięcia do gwiazd. 

No i na zakończenie nie mogłam sobie podarować Les Cathedrales w wykonaniu Bruno Pelletier (utwór od którego zaczęła się moja fascynacja gotyckimi katedrami)

A kiedy zastanawiałam się, czy wpis o katedrze opublikować (ostatnio ciężko mi się zabrac do pisania i publikowania, nic mi się nie podoba, mam dołek "twórzy" przeczytałam przepiękny wpis na temat gotyckich katedr w Reims i Paryżu u Nutty i jej zachętę do publikacji.

---

Zdjęcia. 1 Obraz Katedra w Chartres Corota Luwr, 2. Katedra od strony fasady zachodniej 3. fragment witraży od strony ołtarza, 4. Dziewica Maryja przy filarze, 5. Posągi Apostołów i Jezusa w Portalu południowym. 6. Fragment labiryntu