Na dobry początek tygodnia- Wiktor Hugo

Postanowiłam, wzorem koleżeństwa wprowadzić cykliczne wpisy, a dotyczyć one będą mojego ukochanego pisarza Wiktora Hugo. Na dobry początek tygodnia będę zamieszczała fragmenty tekstów Hugo oraz luźne refleksje z nimi związane. 

"Przed kilku laty autor tej książki, zwiedzając Katedrę Marii Panny czy też, jakby powiedzieć raczej należało, myszkując w jej wnętrzu, w ciemnym zakątku jednej z wież odnalazł wyryte ręką na ścianie słowo;  ANAГKH. Te greckie litery, szczerniałe ze starości i dość głęboko wyrżnięte w kamieniu, oraz jakieś znamienne dla gotyckiego pisma właściwości ich kształtu i nachylenia zdradzające, że wypisała je tutaj średniowieczna ręka, nade wszystko zaś ich sens, fatalny i ponury - głęboko poruszyły autora. Zastanawiał się i usiłował odgadnąć, cóż to za dusz udręczona przed rozstaniem się ze światem zapragnęła położyć ów znak zbrodni czy nieszczęścia na czole starego kościoła. Później otynkowano, czy też zdrapano mur (sam już zresztą nie pamiętam, który) i napis znikł. Tak, bowiem postępuje się od lat dwustu już prawie z cudownymi kościołami średniowiecza. Kaleczy się je i niszczy ze wszystkich stron, i z zewnątrz, i wewnątrz. Ksiądz je tynkuje, architekt je skrobie, a później nadchodzi lud i je burzy. Tak, więc, prócz kruchego wspomnienia, które mu tu poświęca autor tej książki, nic już nie pozostało dzisiaj z tajemniczego słowa wyrytego w mrocznej wieży katedry Marii Panny. Nic nie pozostało z nieznanego losu, który streściło ono tak melancholijnie. Człowiek, co wypisał był to słowo na tej ścianie, znikł spośród żywych kilka wieków temu, a kolei i słowo znikło ze ściany kościoła, być może kościół już wkrótce także zniknie z powierzchni ziemi. O tym napisana została ta książka".

Przedmowa autora z marca 1831 roku do Katedry Marii Panny w Paryżu w przekładzie Hanny Szumańskiej - Gross.

Greckie słówko ANAГKH można tłumaczyć dwojako; jako przeznaczenie albo jako FATUM. Osobiście skłaniam się ku tej drugiej opcji. Przeznaczenie to pojęcie szersze i zawiera w sobie los zdeterminowany wolą pozaziemską, na który nie mamy wpływu, ale los zarówno dobry, jak i zły. Tymczasem istnienie bohaterów Hugo determinuje nie przeznaczenie, które rozdziela między ludzi zarówno dobre, jak i złe karty, ale FATUM – los zły, nieuchronny, nieodwracalny, przypisany człowiekowi z woli bogów czy też boga, los, na który nie ma on wpływu. To Fatum sprawia, że często działanie bohaterów przynosi skutki przeciwne do zamierzonych. Ono też sprawia, że „człowiek często potyka się z powodu swoich przyjaciół”*, co  filozoficznie zauważa poeta Gregoire. Człowiek staje się małym trybikiem w machinie złego losu, tak jak jest małym trybikiem w machinie historii.

Autor pisze, że napis znikł dawno temu. Ja mimo to, ilekroć jestem w Katedrze Marii Panny zawsze śledzę uważnie jej mury w złudnej nadziei odnalezienia owego napisu, który w bujnej wyobraźni pisarza stworzył piękną historię.

Powieść można odczytywać na wiele różnych sposobów. I choć sam autor chciał, aby widziano w niej malowidło piętnastowiecznego Paryża, a nie powieść historyczną, (a na pewno nie romansidło, jak postrzega część czytelników powieść), to przecież od chwili ujrzenia światła dziennego powieść zaczęła żyć własnym życiem i dziś ilu czytelników tyle odczytań.

Katedra MP stanowi wyraz miłości autora do średniowiecza. Jest w niej chęć odtworzenia i zachowania piętnastowiecznego Paryża, ale także chęć ocalenia średniowiecznej budowli, choćby na kartach powieści. Obawa autora przed jej zburzeniem przez lud paryski była całkiem realna. Najpierw pozbawiona głów została Galeria Królów Paryskiej Katedry (przedstawiająca władców Izraela i Judei), którą rewolta w swej niewiedzy wzięła za francuskich monarchów. Potem splądrowane zostały świątynia oraz jej skarbiec, następnie zamieniono świątynię w skład win. Książka wywarła duży wpływ  na postrzeganie architektury wieków średnich uważanej dotąd za barbarzyńską wśród współczesnych pisarzowi.

Katedra MP ma wielu bohaterów, ale najważniejszym z nich jest ta najpiękniejsza ze świątyń; „olbrzymi kościół Marii Panny, który odcinając się na gwieździstym niebie czarną sylwetą swych dwóch wież, kamiennych żeber i monstrualnego zadu, wydawał się potężnym sfinksem o dwóch głowach rozsiadłym pośrodku miasta”. **

A sam Hugo o książce powiedział: "wartość jej [książki], jeśli ma jakąś wartość leży w tym, że jest ona dziełem wyobraźni, kaprysu i fantazji”.***

Chciałabym i ja mieć taką fantazję.

* Katedra Marii Panny w Paryżu Wiktor Hugo,

** tamże,

*** Olimpio, czyli życie Wiktora Hugo Andre Maurois - PIW rok 1971 r. - str. 217 (za Victor Hugo Notre Dame de Paris, Historique)