Londyńskie odkrycia -część 2, czyli skutki pomylenia ogórka z tykwą (Carlo Crivelli w National Gallery)

Podczas każdej wizyty w galerii cieszy mnie ogromnie, kiedy mogę oglądać obrazy będące celem wizyty, cieszy też oglądanie znanych, których się tam zobaczyć nie spodziewałam, ale nie mniej cieszy odkrywanie tych, o których istnieniu, ani o ich twórcach nie miałam pojęcia. Tym radośniejsze to są odkrycia, że odwiedzając muzea, czy galerie poruszamy się w prawdziwej dżungli dzieł utalentowanych twórców, którzy dopraszają się uwagi i zapamiętania.
Pisałam już o tym, jakim smutkiem napełnia mnie każda wizyta w takim miejscu, smutkiem spowodowanym niemożnością choćby tylko przelotnego dotknięcia wzrokiem każdego z dzieł. Niezmiernie raduje, jeśli w pamięci zostaje obraz, a nie wryta przez lata w pamięć jego reprodukcja. Dlatego tak cennym jest, jeśli w tym nadmiarze dzieł pięknych, genialnych i całkiem zwyczajnych znajdujemy takie, które nie dość, że przyciągną uwagę, zaintrygują, to staną się źródłem dalszych poszukiwań.
Takim odkryciem był dla mnie w National Gallery w Londynie Carlo Crivelli, którego dojrzałam za sprawą ogórka, który okazał się być tykwą. Był on pierwszym elementem obrazu na który zwróciłam uwagę. Malarstwo XV- wieczne nie zaskakuje tematyką, dominują obrazy o treści religijnej; zwiastowania, ukrzyżowania, złożenia do grobu; wszystko to sprawia, iż oko nieprofesjonalnego odbiorcy prześlizguje się od obrazu do obrazu wyszukując tych wcześniej zakodowanych w pamięci.
Tymczasem patrzę na pełen detali obraz Zwiastowania ze św. Emidiuszem i wzrok zatrzymuje się na czymś, co wygląda dla mnie, jak … ogórek kiszony. Zaczynam się zastanawiać, czy kiszenie ogórków znane było w XV - wiecznej Europie. Od ogórka wzrok idzie dalej; jabłko, paw, bogaty w geometryczne wzory dywan, donice z kwiatami, karafka z wodą, zasłonka, ptaszek na poręczy, świeca, gołąb. Jakże tu wiele przedmiotów. Dopiero później zauważam niezwykłą dekoracyjność architektonicznych elementów, aby w końcu dostrzec to, co jest tematem obrazu, czyli Zwiastowanie, które trochę umyka w wielości detali. Łysiak w Malarstwie białego człowieka pisze o obrazie Crivellego, że jest w tak nieznośny sposób przeładowany szczególikami, że mógłby zemdlić nawet Flamandów. To prawda, iż obraz aż roi się od detali, które odrywają uwagę od meritum, ale właśnie przez to zaznacza swą odrębność, spośród wielu innych, zapewne wybitniejszych, malowanych w podobnym stylu ten zwraca na siebie uwagę.

Moją zwrócił i zainteresował osobą jego twórcy. Dziwnym zbiegiem okoliczności książka, którą wiozłam w prezencie dla mojej paryskiej gospodyni zawierała garść informacji na temat wenecjanina. Pani profesor Bożena Fabiani w książce Moje gawędy o sztuce nazywa Carla Crivellego malarzem pechowym, niedocenianym zarówno za życia, jak i po śmierci. Wygnany z rodzimego miasta (Wenecji) za romans z mężatką zamieszkał na prowincji z dala od wielkich prądów przez co nie zauważył nadejścia renesansu. Nie mając bogatych świeckich zleceniodawców malował na zlecenie kościoła, a więc malował wyłącznie obrazy o treści religijnej. Nie reprezentował żadnej szkoły, wypracował własny styl, będący połączeniem sztuki bizantyjskiej (z jej nadmiarem złota i sztywnymi postaciami), gotyckiej (z jej dekoracyjnością, wystylizowanymi dłońmi, nadmierną ekspresyjnością) i renesansowej (z zastosowaniem geometrycznej perspektywy).

Cechą charakterystyczną jego malarstwa są rozsypane na obrazie

przedmioty, malowane same dla siebie, pozostające  bez związku z treścią dzieła. Choć czy rzeczywiście bez związku? Znawcy dopatrują się w nich ukrytej symboliki, jak karafka z wodą mająca symbolizować najświętszą panienkę napełnioną wodą życia (Jezusem), czy paw uznany za symbol nieśmiertelności i zmartwychwstania. Tak więc, może jednak przedmioty tylko pozornie nie mają związku z całością.

Na pierwszym planie, kiedy już wzrok przestanie wyławiać wszystkie detale zauważymy Archanioła Gabriela w towarzystwie św. Emidiusza (biskupa Ascoli Picento) trzymającego w ręku makietę tegoż miasta. Oboje przyklękli przed murem domu zamieszkanego przez Maryję, aby ogłosić jej Dobrą Nowinę. Maryja oparta na klęczniku w pokornej postawie oddaje się modlitwie, przed chwilą usłyszała Nowinę. Nad jej głową znajduje się gołębica, a na całą postać pada złoty promień światła. Namalowany dla kościoła Santa Annunziata dla uczczenia uzyskania przez miasto autonomii od władzy papieskiej przedstawia także posłańca wręczającego przedstawicielowi miasta papieski dekret (nad łukiem w głębi uliczki), dół obrazu zdobi napis upamiętniający ten fakt.

Jest to jeden obraz, ale przedstawia parę powiązanych ze sobą scen, które mogłyby stanowić kilka odrębnych historii. Malarz wiąże ze sobą dwie najważniejsze Zwiastowanie i  uzyskanie autonomii (dwie zapowiedzi wolności).

Moją uwagę zwróciły także ręce. Nie twarze, które są puste, pozbawione emocji, nie upozowane postaci, a właśnie ręce, długie, szczupłe, wyrażające emocje, mówiące; korne dłonie Maryi, upominający palec Archanioła wskazujący Niebo i jego delikatnie przytrzymujące lilię palce lewej dłoni, delikatnie złączone, jakby w obawie przed zniszczeniem gałązki.

A ogórek - okazuje się być tykwą - owocem symbolizującym zmartwychwstanie. 
Z przykrością muszę poinformować, że zmuszona zostałam do włączenia opcji zatwierdzania komentarzy, mam nadzieję, że za jakiś czas będę mogła ją usunąć.