Wystawy w Krakowie (fotografii Gisele Freund i zbiorów z kolekcji Feliksa Jasieńskiego)

Podczas krótkiego zimowego urlopu udało mi się odwiedzić trzy wystawy, zobaczyć dwa przedstawienia teatralne, uczestniczyć w kabarecie, pójść do kina na dwa filmy. Wyjazd bez odwiedzenia muzeów, teatru, kina, a także zwiedzania, czyli walorów poznawczo-estetycznych uważałabym za nudny i stratę czasu. 

Tak, mam świadomość tego, iż jestem w mniejszości; wstaję wcześnie rano, podczas, gdy wiele osób uważa, że urlop jest po to, aby się wyspać, jestem na chodzie przez kilka godzin dziennie, podczas, gdy większość najchętniej spędza urlop wygrzewając się na słoneczku, odwiedzam instytucje kultury i chadzam do miejsc, które większość uznałaby za nudę.

Wirginia Woolf

W Muzeum Narodowym w Krakowie trafiłam na ostatni dzień wystawy fotografii Gisele Freud. Nazwisko nieznane, gdyby nie chęć obejrzenia filmu (którego finalnie nie obejrzałam), Paryż był kobietą, wystawa ominęłaby mnie. Gisele Freud urodzona w Berlinie Niemka żydowskiego pochodzenia z chwilą dojścia do władzy Hitlera zdecydowała się pozostać we Francji. Przyjaźniąc się z właścicielką znanej paryskiej księgarni (Maison des Amis des Livres), wokół której w latach 20 i 30 XX wieku skupiała się literacka awangarda, Gisele miała możność poznania i fotografowania największych pisarzy ubiegłego wieku. 

Wystawa obejmowała 280 czarno-białych i barwnych (z przewagą tych pierwszych) fotografii takich sław jak; Jean Paul Sartre, James Joyce, Vladimir Nabokov, Virginia i Leonard Woolf, Walter Benjamin, Pablo Neruda, Jose Luis Borges, Frida Kahlo i Diego Rivera czy wielu innych. Poza fotografią portretową na wystawie znalazły się także zdjęcia z prywatnych spotkań pisarzy i ludzi sztuki, a także z Pierwszego Międzynarodowego Kongresu Pisarzy w Obronie Kultury w Paryżu w 1935 roku. Dla bibliofili szczególnie interesujące mogły okazać się zdjęcia z paryskiej biblioteki (z lat 1937 i 1950). Nie potrafię tego wytłumaczyć, ale ściany z półkami pełnymi książek wywołują we mnie dobre emocje. Najbardziej

Evita

spodobały mi się zdjęcia z prywatnych apartamentów Evy Peron. Ach te półki dla odmiany pełne kapeluszy. Ponoć zdjęcia Evity wywołały one dyplomatyczny skandal. Okazało się iż warunki życia pierwszej damy znacznie odbiegały od warunków życia tych, których mamiła populistycznymi hasłami. Gisele Freud pisała, iż Dobry fotograf musi czytać twarz, jak książkę, musi wyłapać wszystko to, co znajduje się między wersami, musi czuć i rozumieć formę, aby oddać jej ducha przez światło i cień. Czy jej się to udało, czy udało się dotrzeć do wnętrza fotografowanych osób - nie mnie to oceniać (za mało znałam bohaterów fotografii). Uważam jednak, iż jej zdjęcia mają dużą wartość dokumentalną i choćby dlatego warto było je zobaczyć. Chętnych odsyłam do zdjęć na stronie. 

Wystawę odwiedziłam ostatniego dnia (wstęp darmowy), na salach (o godzinie otwarcia muzeum) ani jednego zwiedzającego. Pierwsi goście pojawili się, kiedy już wychodziłam. To jest zaleta wczesnego wstawania na urlopie. 

Obejrzawszy elitę intelektualną XIX wiecznego Paryża (i nie tylko) nie mogłam odmówić sobie przyjemności zajrzenia do młodopolan (Gierymski, Podkowiński, Weiss, Pankiewicz, że wymienię tylko parę nazwisk). Tym razem

"odkryłam" Dorożkę w deszczu Pankiewicza. Zdjęcie wyszło fatalnie, ale i sam obraz jest ciemny, jakby więcej ukrywał niż pokazywał. Jakiś czas temu odkryłam tego samego malarza Rynek Starego Miasta w Warszawie nocą, a jeszcze wcześniej Gierymskiego Operę paryską nocą, czyli kolejna słabość do obrazów nocy; są takie tajemnicze.

Rok temu w tym samym Muzeum na wystawie Olgi Boznańskiej zwróciłam uwagę na Widok z okna pracowni. Tym razem mogłam spokojnie go sobie kontemplować (stała wystawa nie przyciąga takich tłumów, jak wystawa czasowa, zwłaszcza w pierwszych dniach jej eksponowania). Boznańska znana jest raczej z portretów, tymczasem ja upatrzyłam sobie obraz, który tak jakoś skojarzył mi się z Plantami o świcie Wyspiańskiego. (czasami trudno zrozumieć, jakimi drogami chadzają nasze skojarzenia). Ponowne odwiedziny krakowskiej galerii były smakowitą ucztą dla duszy. Po której udałam się na ucztę kulinarną.

Widok z okna pracowni

Nie przypuszczałam, że podczas styczniowego pobytu odwiedzę również Kamienicę Szołayskich (wszak Zawsze Młoda wyjechała na gościnne występy, nie planowałam wizyty w budynku przy ulicy Szczepańskiej). Idąc pod Teatr Stary zrobić zdjęcie popiersia Żeleńskiego zauważyłam plakat wystawy Niech żyje sztuka! Kolekcja Feliksa Jasieńskiego. Od Japonii do Europy. Rzeczy piękne i użyteczne. Jasieński był nie tylko krytykiem i propagatorem sztuki, ale przede wszystkim zasłynął, jako kolekcjoner i jeden z największych ofiarodawców bezcennej kolekcji dla krakowskiego Muzeum. Ofiarowane mu zbiory obejmowały malarstwo, grafikę, rzeźbę, przedmioty użytkowe, militaria, instrumenty muzyczne a także przedmioty sztuki ludowej.

O wielkości kolekcji niech świadczy fakt, że tylko wybrane eksponaty zajęły dziesięć sal wystawowych; pięć poświęconych malarstwu, rzeźbie i grafice polskiej (w tym między innymi; Malczewski, Pankiewicz, Podkowiński, Wyczółkowski, Wyspiański, Laszczka, Dunikowski), cztery malarstwu i grafice zachodnioeuropejskiej (tutaj z bardziej znanych nazwisk: Goya, Piranessi, Callot, Whistler), jedna sztuce Dalekiego Wschodu. 

Sporo na wystawie szkiców i rysunków. Jasieński mawiał, iż woli szkic od dzieła skończonego, bowiem w szkicu osobowość artysty gwałtownie wybucha, natchnienie, talent, aż iskrzą. Artysta tworzy będąc opętany jedyną myślą, myślą tworzenia, utrwalając swe marzenia, jak najszybciej. 

Mam takie szczęście, iż często zdarza mi się oglądać wystawę po kilka razy w różnych miejscach Europy, zupełnie, jakby jeździła za mną. I tak właśnie szkice i rysunki Goyi oglądałam po raz pierwszy w małym węgierskim miasteczku wieki temu, trzy lata temu w Paryżu, a teraz udało mi się obejrzeć ich sporą część w Krakowie. To całkiem miłe uczucie takie de ja vu. 

Przy okazji mam prośbę do czytelników, czy ktoś zna autora zamieszczonego 

obok zimowego pejzażu? Byłabym wdzięczna za pomoc w identyfikacji. W przypadku obrazów, które mają w sobie to coś, co sprawia, że z dziesiątków innych właśnie te chcę sfotografować, właśnie te chcę zapamiętać fotografuję także tabliczkę z nazwiskiem malarza (nie mając zaufania do własnej pamięci). Jednak w tym przypadku zdjęcie tabliczki z nazwiskiem okazało się zupełnie nieczytelne. Urzekła mnie prostota obrazu, jasność (światło), czystość, a zarazem swojskość i chęć znalezienia się wewnątrz tego pejzażu. 

Mam świadomość, iż moja relacja jest niezwykle pobieżna i po raz kolejny obiecuję sobie, iż do tematu wrócę (co zapewne nie nastąpi), ale człowiek lubi się łudzić. 

Wystawa w Kamienicy Szołayskich potrwa do 3 lipca tego roku. Warto obejrzeć.

Sama wróciłabym jeszcze po wcześniejszym zakupie porządniejszego aparatu fotograficznego, który robiłby zdjęcia choćby odrobinę lepszej jakości od tych, które robi obecny.