Siena po raz pierwszy

Ilekroć pada pytanie, co powinno się zobaczyć w nowym miejscu przypomina mi się cytowany już wcześniej fragment Barbarzyńcy w ogrodzie Herberta. Jeśli kogoś bogowie uchronili od wycieczek, jeśli ma za mało pieniędzy lub za dużo charakteru, aby wynająć się przewodnikom, pierwsze godziny w nowym mieście należy poświęcić na łażenie wg zasady prosto, potem trzecia w lewo, znów prosto i trzecia w prawo. Można też jak sierpem rzucił. Systemów jest wiele i wszystkie dobre. Uliczka, którą idę, jest wąska, bystro spada, potem pnie się w górę, kamienny przeskok, chwila równowagi i znów ostry spadek. Łażę przeszło pół godziny i jeszcze nie natrafiłem na żaden zabytek. (str.71 Barbarzyńcy w ogrodzie. Wydawnictwo czytelnik rok 1964).

Bezwiednie skorzystałam z tej rady, kiedy wysiadając z pociągu w Sienie postanowiłam zrobić sobie mały spacer, aby dotrzeć do celu pielgrzymki – Il Duomo. Szłam blisko godzinę, meandrując uliczkami bez poboczy, aby po wspięciu się stromą - jak lizbońskie – uliczką trafić w końcu na architekturę noszącą ślady wieków średnich. Upał, zmęczenie, brak tchu, wszystko to znikło, jak tylko znalazłam się na szczycie. Gdyby ktoś mnie zapytał, co należałoby obejrzeć w Sienie nie umiałabym doradzić. Mnie przyzywała Katedra, której opisy czytałam choćby u Herberta czy Muratowa. (ale nie tylko. Tak wielu bardziej i mniej znanych podróżników wyrażało swój podziw dla tej gotyckiej świątyni, że pobudziło to ciekawość i stało się niespełnionym przez lata pragnieniem).

 Dodatkowym wabikiem było nazwisko Buonarrotiego. Zupełnie umknął mi z pamięci fakt, iż w pierwszych latach XVI wieku, kiedy rzeźbił Dawida raz Madonnę Brugijską ciążyło na nim zamówienie od kardynała Giovanni Piccolominiego (protektora artystów i uczonych). Dwanaście posągów apostołów dla sieneńskiej katedry. To mało intratne zamówienie załatwił mu Jacopo Galli. Irving Stone podaje w Udręce i ekstazie, iż początkowo miało to być piętnaście małych figurek kompletnie ubranych dostosowanych do nisz

Ambona Pisano

ołtarza, który wykonał Andrea Bregno. W 1503 r. wuj kardynała Francesco został papieżem, co oznacza, iż trudno było z kontraktu się nie wywiązać. Ten ołtarz nagrobny stanie się przekleństwem Michała Anioła na długie lata. Jeszcze zanim przyjdzie mu walczyć z Juliuszem II i jego krewnymi z powodu nieukończenia kaplicy nagrobnej papieża – wojownika będzie zmagał się z krewnymi z rodu Piccolominich.
Finalnie wyrzeźbił cztery postacie (świętych Piotra i Pawła oraz Grzegorza i Piusa). Może nie są to arcydzieła, ale moich zdaniem całkiem niezłe rzeźby. Zresztą, czy z rąk takiego geniusza mogło powstać coś niegodnego mistrza.
I choć dla mnie ten ołtarz już sam w sobie byłby wystarczającą zachętą do odwiedzenia katedry, to większość pielgrzymujących tutaj podróżników przybywa tu z zupełnie innego powodu.
Tym, co zwróciło moją uwagę, zaraz po wejściu, były kolumny z biało – czarnego marmuru. Sprawiały wrażenie znajomych, majaczyły w pamięci choćby pasiaste fasady marsylskiej katedry La Major, choć tamte oprócz bieli i czerni miały jeszcze pasy zielone. Te wyróżniały się majestatem i dostojeństwem, dwie podstawowe barwy dawały wrażenie elegancji i prostoty zarazem. I jak wspaniale konweniowały z otoczeniem, w tym przypadku przecudnej urody mozaikową posadzką czy niezwykle barwnymi freskami na ścianie ołtarzowej oraz przy wejściu do biblioteki Piccolominich. 

Mozaikowa posadzka

Mozaikowe arcydzieło na podłodze przedstawiające kilkadziesiąt obrazów scen biblijnych wykonane zostało przez liczne grono sieneńskich artystów. Artyści sieneńscy pracowali tu przez dwa stulecia […] w tego rodzaju pracy nie mogło być ani wspólnego zadania, ani jakiegoś ściśle określonego z góry planu, lecz mimo to osiągnięto tu zdumiewającą jednolitość. Taką jednolitość można było uzyskać tylko w Sienie, stanowiącej nigdzie więcej niespotykany przykład wierności tradycjom artystycznym. […] Chociaż nad tą posadzką pracowali niemal wszyscy wybitniejsi artyści Sieny, w znacznej mierze jest to jednak dzieło mniejszych mistrzów i zwykłych rzemieślników. (str. 62-63 Muratow Obrazy Włoch. Toskania i Umbria Zeszyty Literackie rok wydania 2010).
Spędziłam w tej świątyni mnóstwo czasu, ale nie mogło być inaczej. Każda wyczarowana na posadzce scenka to była odrębna całość, każda domagała się uwagi. I znowu mistrzostwo prostoty, przewaga bieli, czerni i barwy ceglanej daje efekt niezwykle ciekawej grafiki. O ile posągi Michała Anioła po raz kolejny wzbogaciły moje prywatne zbiory Florentyńczyka, o tyle rzeźby Berniniego w Kaplicy Madonny del Voto skradły moje serce. Wydawało mi się, iż Św. Hieronim (najbardziej rozpowszechniony wizerunek ascety wszech czasów) i barok to dwa odległe od siebie bieguny, tymczasem okazuje się, iż można przedstawić postać tego świętego w bogato zdobionej scenerii nie odzierając jej z dostojeństwa i nie pozbawiając skromności. Jest ten Hieronim bogaty swoim ubóstwem, a skromna szata wydaje się królewskim odzieniem. Maria Magdalena przypomina mi La Veritę z rzymskiej Galerii Borghesse. Czyżby to miało oznaczać, że nawrócona

jawnogrzesznica to synonim prawdy. Nie, to zapewne tylko moje skojarzenie. Większość zwiedzających przyciąga dzieło Nicoli Pisano – Ambona. Bedeckerowy przewodnik po Sienie Bonechi poświęca jej zdecydowanie najwięcej miejsca spośród wystroju wnętrza Katedry. I nie ma w tym nic dziwnego, gdyż ambona prezentuje się niezwykle okazale. Marmurowa, ośmioboczna przestrzeń wsparta na kolumnach częściowo podtrzymywanych przez lwy z główną kolumną okoloną personifikacją sztuk sprawia wrażenie teatralnej dekoracji. A pamiętajmy, powstała w XIII wieku. O baroku nie śniło się jeszcze tamtejszym filozofom. Pisano wykazał się dużym nowatorstwem. Okalające ją postacie ze scen Sądu Ostatecznego, Ukrzyżowania czy Ucieczki do Egiptu wykazują się dużą ekspresją jak na owe czasy. Sama ambona sprawia wrażenie pięknie udekorowanego baldachimu, z tym, że tutaj to jego czasza służy do wygłaszania kazań, a nie jest osłoną znajdujących się poniżej ludzi.

 

 Przyznam się, iż gdyby wstęp do Biblioteki Piccolominich był dodatkowo płatny (wejście do Katedry jest płatne i wymaga dość długiego czekania w kolejce po bilety) myślę, że zrezygnowałabym z tej atrakcji. Ale nie był. Wiedząc, iż wnętrze salki zwanej biblioteką zdobią freski Pinturicchia, będącego nadwornym malarzem rodziny Borgiów, nie mogłam wykrzesać w sobie zainteresowania Biblioteką. Moje historyczne sympatie i antypatie chadzają dziwnymi ścieżkami. Otóż, o ile sama rodzina Borgiów budzi ciekawość, o tyle już praca dla nich degraduje w moich oczach artystę. Do dziś nie rozumiem, jak Leonardo mógł szukać zleceń u Cezara Borgii. Freski zdobiące wnętrze Biblioteki nie są oceniane zbyt wysoko wśród znawców; Muratow pisze, iż jaskrawe barwy sprawiają przykre wrażenie, a zwłaszcza nie wywołują w nas uczucia uroczystej wzniosłości – na którym- jak się zdaje zależało malarzowi. Mimo tych jaskrawych barw, nadmiaru złota i naturalnego, ze względu na temat przepychu Pinturicchio pozostaje tu bladym i przeciętnym prowincjuszem (str.62 Obrazy Włoch. Toskania i Umbria). 

Nie mniej jednak w tym dostojnym otoczeniu te bajecznie kolorowe freski, pełne pasteli, pogody i złota przypominające wczesnorenesansowe prace sprawiły na mnie bardzo dobre wrażenie. Było to takie przełamanie dostojeństwa i elegancji świątyni pogodnym akcentem. Zapewne nie taki cel przyświecał malarzowi, ale mnie się spodobało. Mam słabość do tych niezwykle kolorowych scen biblijnych będących ilustracją dworskiego życia zlecających pracę patronów. Moją uwagę przykuł wzrok patrzącego na widza, odwróconego lekkim skrętem tułowia ku widowni, młodzieńca na koniu. Czy to autoportret samego Pinturicchia, jeśli tak to ujął sobie sporo lat. Nie da się zaprzeczyć, że jest jakiś magnetyzm w tym spojrzeniu. Powyższy wpis to tylko parę wrażeń z wizyty w Świątyni Najświętszej Marii Panny w Sienie. Nie wspomniałam o wyglądzie zewnętrznym Katedry, o posągach, rzeźbach, zdobieniach, popiersiach papieży, cesarzy, o architektach i budowniczych, absydzie, sklepieniu, kaplicach, o datach i cyfrach. Opisałam to, co zrobiło na mnie największe wrażenie i co chciałabym ocalić w pamięci. Zupełnie, jak pan Adam Szczuciński, których w swych włoskich miniaturach poświęca Sienie niecałe dwie stroniczki, a o katedrze pisze:

W niedokończonej katedrze podziwiałem piękną Eleonorę Portugalską na fresku Pinturicchia. Na posadzce kościoła sceny z Biblii, sybille. Rzeź niewiniątek przywodziła mi na myśl lekcje łaciny. (str. 48 Włoskie miniatury Adam Szczuciński. Zeszyty Literackie, rok wydania 2008).
A nawiązując do tytułu wpisu chcę wierzyć, iż dane mi będzie wrócić do Sieny, aby poznać też inne jej oblicze.

Florenckie powroty

Fragment Duomo z Kopułą

Znana mi osoba pisząc o Florencji napisała,  iż jest to miasto-mauzoleum (w rozumieniu cmentarzyska przeszłości), pisała o rozczarowaniu, o całkowitym nie zrozumieniu syndromu Stendhala oraz przytłoczeniu nadmiarem. Był to bardzo ciekawy tekst, taki trochę pod prąd. Przy powszechnym zachwycie, jakie budzi miasto, albo jaki starają się wykrzesać z siebie turyści, bo przecież nie wypada inaczej, ta opinia się wyróżniała na tle innych. Ja oryginalna nie będę. Ja się zachwycam. Od drugiego tam pobytu zachwycam się nieodmiennie. Choć może właściwiej byłoby napisać zachwycam się za każdym razem inaczej, mocniej, silnej, głębiej, z większym zrozumieniem, z jeszcze większym uczuciem, a nagromadzony tu nadmiar sztuki choć wywołuje uczucie szybszego bicia serca i egzaltację niezwykłą dla pań w wieku dojrzałym, nie powoduje konieczności leczenia. Może zbyt mało we mnie wrażliwości, aby uwieńczyć pobyt szpitalem.

Przy kolejnych już odwiedzinach w mieście (o ile dobrze liczę

Detal na fasadzie Duomo

szóstych) mój zachwyt był bardziej stonowany, co sprawiła zarówno powtarzalność wrażeń, jak i wiek podróżniczki i jej stan zdrowia. Choć czasami wydaje mi się, że dwa ostatnie czynniki działają dokładnie odwrotnie, im mniej mamy drogi przed sobą, tym zachłanniej chcemy czerpać z każdej nadarzającej się okazji. Kiedy zamykam oczy i myślę Florencja widzę ogromną bryłę Duomo z kopułą Bruneleshiego - tym fantastycznym odwróconym jajem. Widzę Piazza Signoria ze znajdującymi się tam pomnikami, wśród których wielu dostrzega i zapamiętuje jedynie Dawida, a przecież jest ich tyle, że plac można by nazwać małym muzeum na powietrzu. Zapytana, co we Florencji powinno zobaczyć się w pierwszej kolejności nie potrafiłam dać odpowiedzi. Nie dlatego, że nie mogłam sobie przypomnieć, jakie skarby skrywa kolebka renesansu, ale dlatego, że pominięcie któregokolwiek z nich wydawałoby mi się niepowetowaną stratą. Muzea i świątynie kryją ogromnie bogactwo zbiorów, wybór tylko kilku z nich jest trudny, zwłaszcza dla osoby emocjonalnie związanej z miastem. Bo ja odczuwam je zmysłami; moje oczy mogą godzinami chłonąć trójkolorowy marmur, odbite w wodzie zarysy Ponte Vecchio, pomnik wielbiciela Beatrice na tle Santa Croche, panoramę miasta ze wzgórza Michelangelo, freski Ghirlandaio w Santa Maria Novella, Zwiastowanie Fra Angelico w

Dawid z mniej reprezentacyjnej strony

San Marco, Madonny Lippiego, ledwie trzymającego się na nogach Bachusa w Bargello, czy malutki cmentarzyk przy San Miniato, obrazy Botticellego w Ufizzi, czy wystawy sklepów ze słodyczami, kaplicę nagrobną w Capella di Medici czy Pokłon Trzech króli Benozzo Gozzolego. Mogłabym długo wymieniać. Mając do dyspozycji zaledwie dwie doby (trzecią poświęciłam na wycieczkę do Sieny) zdecydowałam się na wędrowanie uliczkami bez celu (nie mylić z bezcelowym wędrowaniem). Chodzenie, gdzie oczy poniosą jest niezwykle przyjemne. Oczy poniosły po raz kolejny do Galleria Dell`accademia. Pierwsza przed laty wizyta poświęcona została w całości geniuszowi Buonarrotiego (Dawid oglądany ze wszystkich  stron świata i uwięzieni w kamieniu Jeńcy nie pozwalali oderwać od siebie wzroku). Tym razem poza okowami z kamienia Jeńcy byli oblężeni również przez hordy turystów. Nawet Dawid miał więcej spokoju, może dlatego, że górował nad wszystkim i wszystkimi. Mierzący ponad pięć metrów symbol Firenze dopiero tutaj robi wrażenie olbrzyma. Kopia na Placu Signorii ginie w otoczeniu innych rzeźb (jak choćby Herakles i Kakus czy Neptun), a w kontraście z budynkiem Pallazzo wydaje się niemal filigranowa. A

Maria Krasińska z Radziwiłłów z Zygmuntem

  przecież jest dumą Florentyńczyków, uosobieniem jej siły i odwagi. O Dawidzie pisałam niejednokrotnie, podobnie, jak i o Jeńcach uwięzionych w kamieniu. Tym razem po raz pierwszy miałam okazję obejrzeć Pietę Palestrina (podczas poprzedniej wizyty znajdowała się w renowacji). Dodanie kolejnego eksponatu do osobistej kolekcji danego Twórcy to zawsze ogromna radość. Przy drugiej wizycie można poświęcić więcej uwagi także na inne eksponaty, które w zetknięciu z dziełami Michała Anioła nie mają większych szans. Drugim twórcą, którego dzieło przyciąga największe zainteresowanie jest Giambologna i jego Porwanie Sabinek. Dla odmiany jest to kopia grupy rzeźbiarskiej, której oryginał znajduje się w Loggi dei Lanzi. W Sali rzeźby sepulkralnej dostrzegłam rzeźbę nagrobną przedstawiającą Marię Krasińską z Radziwiłłów i jej syna Zygmunta. Stworzona została przez artystę z przełomu XVIII i XIX wieku Luigi Pampaloniego. Wcześniej miałam okazję oglądać posąg Leonardo da Vinci przed wejściem do Galerii Uffizi tegoż twórcy. To miłe uczucie odnaleźć polski akcent w miejscu, w którym zupełnie się tego nie spodziewamy. 

Tobiasz z Aniołem

Wierna swej pierwszej miłości do Sandro Beczułki nie mogłam nie zatrzymać się przy jego Madonnie del Mare, a zauroczona historią Tobiasza, Anioła Rafaela i psa długo przyglądałam się obrazowi ją przedstawiającemu autorstwa nieznanego mi twórcy.
Kolejnego dnia nogi poniosły do Palazzo Medici. Chciałam po raz kolejny przyjrzeć się Pokłonowi Trzech Króli Benozza Gozzolego. Mam sentyment do tego obrazu, o czym pisałam tutaj. Najbardziej efektowną salą w Pałacu jest Sala Luca Giordano z pokrywającymi sklepienie freskami przedstawiającymi apoteozę rodu Medyceuszy. Na wyróżnienie zasługuje też sala z Madonną Lippiego (jedna z jego ostatnich prac nazwana od miejsca powstania Madonną Pałacu Medici-Riccardi W budynku mieści się biblioteka Riccardiana (w której przechowywany jest rękopis Boskiej Komedii Dantego).
Wśród wielu chwil pełnych doznań i wrażeń na zawsze zapadł w pamięć pewien obrazek. Nie wiem, jak to się dzieje, że pewne zdarzenia pozostają w pamięci na bardzo długo, a inne są tak ulotne, że zapominamy o niech jeszcze, zanim zdążą przeminąć. 

Sala Luci Giordano

To był jeden z wielu ulicznych muzyków grających na skrzypcach, jeden jakich mija się codziennie, na dworcach, w tunelach, w metrze, w miejscach, gdzie znajdują się główne turystyczne atrakcje. Często nawet jeśli muzyka jest ładna, a wykonanie dobre i tak nie zatrzymujemy się w pędzie, czasami powodowani wyrzutami sumienia nad nieczułością na sztukę rzucamy monetę do futerału. Tym razem było inaczej. Muzyka otoczono szerokim kręgiem, część słuchaczy stała, część siedziała na schodkach Loggi dei Lanzi, Galerii Ufizzi i wejścia do Palazzo Vecchio. Siedzieli zasłuchani, złączeni z otoczeniem, stanowiąc jego element. Być może skrzypek nie miał talentu, a może miał jedynie talent showmana, który potrafiskupić na sobie uwagę otoczenia, on tylko grał i wił się w tanecznych podrygach. Był bardzo ekspresyjny. Mini koncert trwał parę minut, ale to było najwspanialsze parę minut, jakie dała mi tegoroczna wycieczka do Florencji. Takie carpe diem.  

 

Koncert skrzypcowy pod Dawidem

 A w komentarzu do wrażeń osoby rozczarowanej Florencją posłużę się Muratowa Obrazami Włoch. Najbliższy Florencji będzie ten, kto kocha. Dla pielgrzymów miłości jest to miejsce święte: tu, w tym świetlistym powietrzu, łatwiej i czyściej płonie serce. Szczęście miłości jest tu wznioślejsze, cierpienie-piękniejsze, rozłąka- słodsza. Na tym starożytnym cmentarzu miłości zbyt wiele spłonęło wielkich dusz i zbyt wiele przelano drogocennych łez, aby nie wierzyć tu w odkupienie. Wszystko co tu powstało stworzyła miłość. Świątynia i obraz, fresk i płaskorzeźba, wszystko to są grobowce, w których spoczywa, zmorzona długim snem, nie śmiercią, lecz właśnie snem. Tu nieustannie ożywa to, co stare, zespala się z nowym i żyje w nim znowu. (str. 78 Obrazy Włoch. Paweł Muratow. Zeszyty Literackie rok 2012). Dla mnie brzmi to Dantem.

Edyta moja rzymska gospodyni

W Panteonie

Na specjalną prośbę koleżanki Ewy z bloga Naprzeciw szczęściu dziś parę słów o Edycie. Rzym to miejsce, w którym byłam co najmniej kilka razy. Po piątym pobycie przestaje się liczyć. Pierwsze dwa razy byłam przejazdem, byłam, a jakby mnie tam nie było. Szybko, powierzchownie, noclegi poza miastem, zmęczenie, rozczarowanie, że za krótko, za mało, że nie tak. 

Wszystko zmieniło się od trzeciego pobytu w Rzymie. Wynajęłam pokój na kilka dni i w końcu zaczęłam poznawać miasto. Zakochałam się w nim bez pamięci i chyba z wzajemnością, bowiem miasto mnie polubiło. Ja dałam mu swój czas, zainteresowanie i bezwarunkowe uczucie, a ono odwdzięczyło mi się dobrą pogodą, niezwykłymi miejscami, mniejszą ilością turystów. Nie wiem, jak moja znajomość z miastem  potoczyłaby się dalej, gdyby nie Edyta. To, gdzie się zatrzymujemy i jak tam nas ugoszczą ma duże znaczenie dla tego, czy będziemy chcieli kontynuować znajomość z miastem i z ludźmi, których się tam poznało. Namiar na pensjonat B&B Edyta dostałam od znajomego z pracy. Bardzo chwalił sobie chwalił życzliwość Edyty oraz czystość panującą w tym miejscu, która przeszła test nawet u jego pedantycznej żony. Kolejną zaletą był fakt, iż gospodyni jest Polką, co powoduje, że znika bariera językowa.No i przystępna cena.

Na dziedzińcu przed Muzeami Watykańskimi

Do dziś pamiętam ten pierwszy poranek w którym Edyta przywitała mnie gorącym cappuccino i ciepłym rogalikiem. Poczułam się fantastycznie. Czasami jakiś smak pamiętamy bardzo długo,  tęsknimy za nim, a potem przez lata próbujemy go bezskutecznie odtworzyć. Mieszkałam u Edyty w różnych pokoikach i na różnych zasadach (z czasem nasze relacje się zacieśniły, a ja jestem teraz traktowana, jak członek rodziny). Mieszkałam w pokoju posiadającym łazienkę, w pokoju z dostępem do prywatnej łazienki, z serwowanymi codziennie kawką i rogalikiem, a także w pokoju z dostępem do wspólnej kuchni (gdzie można sobie coś ugotować, podgrzać, czy skorzystać z lodówki). Ostatnio mieszkałam w osobnym mini mieszkanku z widokiem na ogródek i deficytowym w rzymskich (włoskich) hotelach towarem - ciszą. 

Ale zawsze czułam się tam zaopiekowania i zawsze mogłam liczyć na pomoc. 

Ogrody Watykańskie z dachu Kopuły

Podczas mojego drugiego pobytu u Edyty miały miejsce moje urodziny. Ku mojemu zaskoczeniu zostałam uhonorowana tortem lodowym oraz szampanem i przyjęciem niespodzianką. To były najpiękniejsze urodziny. Nigdy wcześniej nie spędziłam ich w tak pięknym miejscu i w tak miłej atmosferze.

Edyta za każdym razem obdarowywała mnie jakimś upominkiem. Często też dostaję od niej wino, które przesyła przez któregoś z gości z Polski. Za każdym pobytem starała się też zapewnić mi jakąś atrakcję. 

Staram się zawsze choć w maleńki sposób zrewanżować za jej gościnę i życzliwość, ale nie zawsze mi się to udaje. Nie wiem, czy każdy gość traktowany jest w taki sam sposób, ale moja koleżanka, która w tym roku gościła u Edyty wróciła bardzo zadowolona z przyjęcia (chwaliła czystość, poczęstunek i sposób przyjęcia).

W tym roku Edyta przesłała mi taki oto upominek

winko, obrazek z mojego ukochanego Notre Dame, koszulkę z Rzymu oraz kawę

Nie wiem, czy zaspokoiłam ciekawość Ewy. Nie chciałam zamieszczać tu informacji reklamowych, czy też szczegółów dotyczących wynajmu (jeśli ktoś chciał się dowiedzieć więcej odsyłam na stronę pensjonatu, albo na mój adres mailowy).

Rzymskie wakacje

Piazza Navona

Pięć lat oczekiwania, pięć lat tęsknoty za murami skąpanymi w słońcu, za szmerem wody w fontannach, za miejscami, w których przeżyło się coś po raz pierwszy. Spotkanie z Watykanem, wejście na Kopułę Bazyliki Św. Piotra, oglądanie Kaplicy Sykstyńskiej, wizyta w Panteonie, fontanny, lody i frutti di mare. Tęsknota za tamtym zachłannym, nienasyconym uczuciem pochłaniania owego tu i teraz.

A potem wracam i czuję żal, bo mam świadomość, że to tylko kilka chwil, że teraz tęsknota będzie jeszcze większa. Z biegiem lat coraz dosadniej uświadamiam sobie, ile straciłam przez nieobecność. I rzucam się z jeszcze większą zachłannością, aby zaspokoić głód wrażeń, aby nagromadzić je na zapas, jakby to w ogóle było możliwe. Aby potem siedząc nad kolejnym nudnym zadaniem przez chwilkę wrócić tam, gdzie było mi tak dobrze.

W Bazylice w. Piotra

Brzydka współczesność w pierwszej chwili niemiło razi każdego przybysza. Wkrótce jednak podróżny przestaje prawie zwracać na nią uwagę, a potem wszystkie te obrazy w ogóle nikną z jego wspomnień. Ci, co od dawna tu mieszkają i dobrze znają Rzym, zawsze dziwią się, słysząc, jak przelotni podróżni narzekają na rzucającą się w oczy brzydotę, współczesnych domów i ulic. Wierzą bowiem w tajemniczą zdolność tego miasta, które wszystko pochłania, wszystko przyswaja, zaciera ostre i wyraziste granice różnorodnych kultur, łączy na przestrzeni nie większej niż kilka sążni wytwory odległych od siebie epok i przeciwstawnych wrażeń. (Obrazy Włoch. Rzym. Paweł Muratow).  Snuję się ulicami, od Piazza San Pietro do Piazza Navona, od Fontana di Trevi do Fontana dei Quattro Fiumi, od Łuku Septymiusza do Łuku Konstantyna, od Świątyni do Świątyni. Czy mi się to kiedyś znudzi? Czy może znudzić się oglądanie harmonii, ładu, piękna – to pytanie retoryczne. Idę chłonąc widoki miasta - wiecznie skąpanego w słońcu. Może miałam szczęście, a może pecha, ale ilekroć jestem we Włoszech - świeci słońce. A przynajmniej tak zanotowała to moja coraz bardziej niedoskonała pamięć. We wspomnieniach wciąż mrużę oczy, które aż bolą aż odbitych w białym kamieniu promieni, aż śmieją się od migocących w nieckach fontann kolorowych odblasków. Oczy rejestrują kolejne cuda i tak bardzo chciałbym zamknąć je we wspomnieniach, utrwalić dożywotnio. A może jednak dłużej. Może zabrać ze sobą na drugą stronę. Mój zachwyt jest tak banalny, tak pospolity, tak nieumiejętnie wyrażany, że aż mi wstyd, że nie potrafię wyrazić tego, co czuję. To jest jak oddech – wciąganie do płuc świeżego powietrza, czynność tak prosta, a przecież nieodzowna do życia. Ilekroć myślę o czymś tak dla mnie ważnym, tak napawającym radością, czymś nadającym sens mojej egzystencji muszę zaczerpnąć powietrza. I znowu te metafory, te porównania - zapewne śmieszne i naiwne. Ale jak można to wytłumaczyć inaczej komuś, kto tego nie doznał ani razu. A tym, którzy znają to uczucie tłumaczyć tego nie trzeba.

W drodze na Piazza Navona

Mam ogromne szczęście, bo Rzym tego września wyjątkowo mało  zatłoczony. Trafiam na niemal pusty Plac Świętego Piotra, wchodzę do Bazyliki z pierwszymi odwiedzającymi, stoję pod Pietą z nosem przyklejonym do szyby. Po raz pierwszy widzę tak odgrodzoną od ludzi Matkę Boską. Nie umiem ocenić, czy to dobrze, czy źle. Jeśli dzieje się, to ze względów bezpieczeństwa to jestem za. Znak czasów- przy każdej świątyni opancerzony samochód i uzbrojona ochrona. Pewnie w razie nieszczęścia niewiele by to dało, ale jakoś tak dziwnie podtrzymuje mnie to na duchu, iż ktoś myśli o ochronie dziedzictwa kulturowego. Choć może intencje są inne, ale ja tak to sobie tłumaczę.

Kiedy już nasyciłam oczy wystrojem wnętrza Bazyliki, zrobiłam kilkanaście selfie na tle Placu i Świątyni powędrowałam moją tradycyjną trasą - ulicą Zgody (Porozumienia) pod Zamek Św. Anioła aby tam przywitać się z każdym z dziesięciu Aniołów na Ponte Sant Angelo (oczywiście to mi nie wystarczy, świadomość, że dwa oryginalne Anioły autorstwa Berniniego znajdują się gdzie indziej pchnie mnie po raz kolejny Świątyni Sant Andrea delle Fratte).

Fragment dekoracji w Wilii Farnesina

Niemal pustym piazza Navona zmierzam w kierunku Campo dei Fiori; ucieszyć oczy bogactwem kolorów płodów ziemi i napić się kawy w przydrożnej kafeterii. Dla tej chwili odmówiłam nawet mojej gospodyni porannej kawy z rogalikiem. Wybacz Edyto, ale twój pokoik choć bardzo gościnny nie oferował mi takich widoków w bonusie do śniadania. Jak fantastycznie jest siedzieć przy stoliczku i po prostu trwać delektując się smakiem i widokami; obserwując przechodniów, turystów, kelnerów, toczące się wokoło życie. I marząc o tym, że przyjdzie kiedyś taka chwila, że człowiek nie będzie się musiał donikąd spieszyć, niczego robić na wczoraj, niczego wbrew sobie, nie będzie musiał rezygnować z niczego z powodu ograniczeń czasowych. I drodzy seniorzy nie pozbawiajcie mnie tych złudzeń.

Poranna przechadzka po Campo de Fiori sprawia, że odczuwamy niemal fizyczną świeżość i czystość. Surowe piękno murów Cancellerii, ich mieniąca się błękitem srebrzysta barwa i delikatnie wyrzeźbione róże nad oknami wywierają takie wrażenie jak widok lśniącego w słońcu kryształowego, lodowatego źródła. Wszystko tu tchnie ową młodzieńczą siłą, która przepełniała epokę odrodzenia. A zarazem tuż obok, na targu, gdzie sprzedają kwiaty i warzywa, raz jeszcze ogarnia nas wzruszenie wobec miłej włoskiej prostoty, ogorzałych kwiaciarzy i kwiaciarek, ich osiołków objuczonych liliami i goździkami, zapachu warzyw, kwiatów, wilgoci i kurzu. (Muratow. Obrazy Włoch. Rzym. Poza tym, że dziś na Camp de` Fiori nie ma osiołków wszystko wygląda jak dawniej.Dodałabym tylko obraz górującego nad Campo Giordano Bruno w zsuniętym na twarz kapturze). 

Campo de`Fiori

Tych utrwalonych fotografii wiecznego miasta jest dużo więcej. Te które najbardziej zapadły w pamięć to uczestniczenie w spektaklu Stworzenie Kaplicy Sykstyńskiej. Po raz pierwszy miałam okazję być obserwatorem wydarzenia tego rodzaju. Połączenie gry aktorskiej, ruchu scenicznego, tańca, efektów wizualnych i dźwiękowych z komputerową animacją oraz muzyką Stinga. Bez trudu można zrozumieć treść przekazu, jeśli zna się biografię Michała Anioła, tym bardziej, iż równorzędną obok słowa rolę pełni dźwięk, wizja, animacja. Jestem dość konserwatywnym odbiorcą sztuki, opornym na techniczne nowinki, ale w tym przypadku byłam mile (pozytywnie) zaskoczona sposobem połączenia techniki ze sztuką, który sprawił, iż widz czuł się tak, jakby współuczestniczył w tworzeniu dzieła, albo przynajmniej był tego naocznym

Dawid we florenckiej Galleria dell Accademia

świadkiem. Jak miło było posłuchać spierającego się z papieżem (kolejnymi papieżami) Michała Anioła. Przekonującego Jego Świątobliwość, iż on nie jest malarzem. Byliśmy w środku kaplicy, a na naszych oczach powstawały kolejne freski. A kiedy całe sklepienie Sykstyny pokryło się malowidłami nagle znaleźliśmy się na Placu Świętego Piotra otoczeni kolumnadą Berniniego. Najbardziej przemówiło do mnie (poruszyło mnie) stworzenie Dawida, którego mięśnie, żyły, włókna, ścięgna pulsowały niczym lawa wulkaniczna. Dawid ożył i to było fantastyczne doznanie. Muzyka Stinga współgrała z całością, była majestatyczna, dostojna, powiedziałabym anielska. Wyszłam pod dużym wrażeniem, dla ochłonięcia fundując sobie spacer przez wieczorne miasto. Rzym jest piękny, majestatyczny, monumentalny za dnia, ale po zapadnięciu zmierzchu rozbłyskający lampkami kawiarenek, restauracji, tawern, podświetlonymi wodami fontann i podświetlonymi fasadami Świątyń wygląda zjawiskowo i niepowtarzalnie. 

Zdjęcie ze spektaklu Stworzenie Kaplicy Sykstyńskiej ze strony

 Trailer z przedstawienia

Rzym był pierwszym przystankiem na trasie moich włoskich wakacji. Wpis powstał dzięki Edycie (mojej włoskiej gospodyni, która mnie do tego mobilizowała).

Jego ekscelencja Pan Minister Rougon Emil Zola

Lubię czytać powieści Zoli. Podoba mi się ich naturalistyczny sposób narracji, choć przebrnięcie przez opisy nędzy, plugastwa, ludzkiego okrucieństwa bywa traumatycznym przeżyciem. Jednak jak dotąd nie żałowałam czasu poświęconego książkom Emila. Choć przyznaję, że Opowieści niesamowite, czy Nantas nieco mnie znużyły.

Czytanie Zoli, to trochę tak jak oglądanie wczesnych obrazów Van Gogha, to co widzimy piękne nie jest, ale sposób, w jaki to namalowano, czy opisano może budzić podziw. Mój wzbudził.

Szósty tom cyklu Rougon-Macquartowie to studium homo politicus; obraz mocno odpychający, choć niezwykle prawdziwy. I znowuż geniusz autora przejawia się w tym, iż opisuje on nie tyle konkretnych osobników (choć bohaterowie mają cechy ówczesnych polityków), co pewien zbiór cech, jakie posiada człowiek opanowany żądzą władzy. Polityka dla bohatera i jemu podobnych jest szczeblem do osiągnięcia pozycji społecznej, władzy, pieniędzy, poklasku, kobiet. Bo do polityki wbrew populistycznym hasłom idzie się dla władzy i pieniędzy właśnie.

Eugeniusza Rougon poznajemy w 1857 r., kiedy na skutek intryg politycznych przeciwników zostaje odsunięty z piastowanego stanowiska. Starannie przygotowywana sieć sojuszy garstki „przyjaciół”, których los zależny jest od stanowiska Eugeniusza doprowadza go na szczyty władzy; zostaje ministrem. A wokół niego niczym satelici krążą mający spore potrzeby „przyjaciele”. Ktoś ma sprawę sądową, ktoś inny liczy na pomyślne rozstrzygnięcie sporu o spadek, ktoś czeka na koncesję, a jeszcze inny chciałby otrzymać posadę, są też tacy, którzy nie dla siebie proszą, ale dla innych, a to posag dla panny, którą bezecnie wykorzystał jakiś oficer, a to zapomogę dla znajomego, a to trafikę dla sąsiada….

Odtąd wielkiego Rougon … bawi to, że jest postrachem, że w błogim spokoju grona przyjaciół kuje pioruny, że swymi grubymi pięściami parweniusza okłada naród. „Źli tylko niech drżą, dobrzy niech patrzą śmielej”- napisał w jakimś okólniku; i grał swoją rolę Boga, zazdrosną o swą władzę dłonią jednym niosąc zagładę, innym ocalenie. Czuł przypływ niezmiernej dumy i bałwochwalcze uwielbienie dla własnej siły i inteligencji przeradzało się w formalny kult. Własna osoba była dla niego źródłem nieziemskiej rozkoszy. (str. 218) … Największą przecież rozkosz znajdował Rougon pyszniąc się tryumfem wobec swej kliki. Zapomniał o Francji, o wysokich urzędnikach, których miał u swoich stóp, o rzeszach petentów, którzy oblegali jego drzwi, po to, by żyć wśród niesłabnącego uwielbienia dziesięciu, czy piętnastu bliskich znajomych ze swego otoczenia. Jego gabinet był dla nich otwarty o każdej porze; zgodnie z jego wolą królowali w nim, na fotelach, a nawet przy jego biurku, on zaś twierdził, że lubi, kiedy mu się kręcą pod nogami niby wierne zwierzęta. (str.219).

Wszystko układa się po myśli pana ministra, do czasu, kiedy okazuje się, jak silnym przeciwnikiem jest odrzucona kobieta. Klorynda, kobieta, której pożądał, ale nie na tyle, aby się z nią ożenić, kobieta, której zawdzięczał swój powrót na szczyty władzy dzięki sieci intryg doprowadza do jego dymisji. Co gorsza, Rougon dowiaduje się, iż tej właśnie kobiecie zawdzięczał swą wysoką pozycję.

To jednak nie koniec kariery Eugeniusza. Droga polityka to sinusoida, na której się wznosi, upada i znowu wznosi. Dzięki intrygom, korupcji, nadużyciom, despotyzmowi, okrucieństwu, bezkompromisowi, który zostaje ostatecznie zwyciężony przez pójcie na kompromis wielki niegdyś pan minister powraca w nowej roli. Bo w końcu Eugeniusz wyznaje znaną od renesansu zasadę, iż cel uświęca środki.

..w przeciągu godziny przekreślił politykę całego swego życia i teraz zgodził się na fikcję parlamentaryzmu, by zaspokoić swą wściekłą żądzę władzy (str. 375).

Kiedy czyta się książkę, można odnieść wrażenie, jakby przez te prawie dwieście lat nic się nie zmieniło. Książka dotyczy fikcyjnych bohaterów i zdarzeń, osadzonych w autentycznych czasach II Cesarstwa. Jednakże mechanizmy, jakie opisuje były i są aktualne do dziś. 

Początkowo lektura nie budziła mojego zainteresowania, z uwagi na temat, który jest mi obmierzły i wstrętny nie mogłam wykrzesać z siebie jakichkolwiek emocji. Im jednak dalej zagłębiałam się w nią, tym większą sprawiała mi przyjemność. Doceniam wnikliwość obserwacji, celność sądów, umiejętność ich opisania w sposób, że nawet tak nieciekawy przedmiot obserwacji staje się w końcu zajmujący, no i niezmiernie ulegam urokowi opisów Zoli. Wiem, że niektórych właśnie owe opisy irytują, ja jednak mam do nich słabość. Rozkoszuję się malarskimi opisami osób, rzeczy, zdarzeń. Z przeczytanej właśnie lektury w pamięci zostanie obraz wenty dobroczynnej urządzanej przez panie z towarzystwa.

Na długich pokrytych czerwonym suknem stołach rozłożono towary: było tu więc kilka stoisk z paryskimi wyrobami galanteryjnymi i chińszczyzną, dwa kramy z zabawkami dla dzieci, pełen róż kiosk kwiaciarki, a wreszcie- niczym na podmiejskiej zabawie - „koło szczęścia” pod namiotem. Wydekoltowane, w balowych toaletach sprzedawczynie wdzięczyły się jak handlarki, uśmiechały jak modystki, które namawiają klientelę na stary kapelusz, szczebiotały pieszczotliwie i paplały, a przy tym nie mając pojęcia, wyceniały towary. Zabawiając się tak w panny sklepowe, pozwalały dotykać swych rąk dłoniom pierwszego lepszego nabywcy, a łaskotane ich dotykiem wybuchały wulgarnym chichotem. Tu księżniczka obsługiwała stragan z zabawkami, naprzeciw niej jakaś markiza sprzedawała sakiewki niewarte więcej jak dwadzieścia dziewięć su, nie oddając ich taniej niż po dwadzieścia franków. Obie rywalizowały ze sobą, upatrując triumf swych wdzięków w największym przychodzie, ściągały do siebie klientów, wabiły mężczyzn, stawiały bezwstydne ceny, a potem po zaciekłych targach, godnych rzeźniczek-oszustek, ofiarowywały w naddatku odrobinę siebie samych-koniec paluszków lub widok głęboko rozchylonego stanika- by skłonić nabywcę do poważnych zakupów. Dobroczynność była tu pretekstem. (str. 334). 

Książka przeczytana w ramach losowania U Anny. Zaliczona do paru wyzwań czytelniczych (Czytamy Zolę, Francuska kawiarenka literacka, Klasyka literatury popularnej).
Dopiero dzisiaj zauważyłam kilka nieopublikowanych komentarzy. Przepraszam moich gości, ale nie pokazały mi się wcześniej na poczcie, jak to bywało do tej pory. Już je udostępniłam i obiecuję częściej zaglądać na bloga i korzystać z jego narzędzi. Mam tych gości nie tak znowu wielu, aby pozwolić sobie na takie zaniedbania.