Z Muratowem w Wenecji

Podczas moich zeszłorocznych  wakacji 

towarzyszyły mi Obrazy Włoch (Wenecja i Florencja) Pawła Muratowa. 

Wenecja przywitała mnie piękną, słoneczną pogodą, na spotkanie której uśmiech pojawił się natychmiast na twarzy. W Wenecji czuję się jak beztroskie dziecko, które nic nie musi, nigdzie nie pędzi, któremu czas przepływa przez palce, a ono wcale się z tego powodu nie martwi. W innych miejscach mam ścisłe wytyczone trasy, zaplanowane miejsca, do których zmierzam, wystawy, które chcę obejrzeć, tutaj idę po prostu przed siebie, bo wiem, że każda droga którą wybiorę będzie ciekawa i wiem, że i tak prędzej czy później dotrę na Piazza San Marco, do tego pulsującego gwarem setek  turystów serca miasta, które tyleż olśniewa, co przytłacza. Od dnia, w którym po raz pierwszy weszłam na Plac i zobaczyłam ten przesmyk znajdujący się pomiędzy Pallazzo Ducale a Libreria Sansoviniana prowadzący na otwarte wody Canalle Grande widok ten jawi mi się w snach. Wenecjo, twój urok nie ma miary. 

Porzucam ciężką walizę w hotelu i idę przed siebie, idę przekraczać mosty, idę zdobywać brzegi, idę nacieszyć oczy kolorowymi szkiełkami z Murano. Muratow pisze; "Są dwie Wenecje. Jedna - która wciąż jeszcze obchodzi jakieś święto, wciąż jeszcze rozbrzmiewa ciągłym gwarem, trwa uśmiechnięta i leniwie wypoczywa na placu św. Marka, na Piazettcie i na wybrzeżu degli Schiavoni. Od tej Wenecji nieodłączne są gołębie, stały napływ cudzoziemców, stoliki przed kawiarnią Floriana, sklepy ze wspaniałymi wystawami ze szkła. (...) Zegar właśnie wskazuje południe. Czas iść razem z tłumem na plac i patrzeć, jak na Torre dell`Orologio spiżowe postaci ludzkie uderzają w dzwon. To jeden z obrzędów weneckiego próżnowania i ten, kto go dopełnił, może z czystym sumieniem cieszyć się, że jest wolny od wszelkich ziemskich trosk."

Od napisania tych słów minęło ponad sto lat i dwie wojny światowe, powstało i upadło kilka państw, a  Plac przed Bazyliką Świętego Marka oraz nabrzeże nadal należą do najbardziej obleganych miejsc Wenecji (obok Ponte Rialto). Z myślą o gołębiach zatrudniono sprzedawców pokarmu dla ptaków. Natomiast Cafe Florian i Cafe Quadri prześcigają się w uatrakcyjnieniu pobytu turystom serwując poza kartą także muzykę na żywo. Elegancko ubrani artyści wykonują znane szlagiery z repertuaru muzyki klasycznej i popularnej. Cafe Florian, w której gościli niegdyś Lord Byron, Marcel Proust czy Charles Dickens, dzisiaj udostępnia swe podwoje głównie nowobogackim turystom zza wschodniej granicy. 

"To życie ma swój urok. Ale nieodmiennie przynosi chwile smutku. Łatwo można się znużyć muzyką, widokiem wspaniałych witryn, ustawicznym gwarem cudzoziemskiego tłumu. Wenecja nieraz pozwala dotkliwie odczuć samotność, nie pociesza nas i nie napełnia blaskiem, jak Florencja czy Rzym. Zresztą Wenecja nie ogranicza się do Placu Świętego Marka i do Piazzetty. Wystarczy zapuścić się nieco głąb miasta i oddalić od San Marco, aby nasz nastrój całkowicie się zmienił. Wąskie uliczki wprawiają nas nagle w zdumienie swą powagą i milczeniem. Kroki rzadkiego przechodnia rozbrzmiewają tu jak gdyby gdzieś z daleka. Dźwięczą, a potem milkną, ich rytm pozostaje nam w uchu niby jakiś ślad, po którym wyobraźnia idzie w krainę wspomnień".  
I to jest ta druga Wenecja; nie tak tłumna, nie tak kolorowa, nie tak hałaśliwa, przytłaczająca nadmiarem (ludzi, hałasu, atrakcji, wrażeń). To Wenecja z odłupanym tynkiem na fasadach domu, z ułamanym fragmentem balustradki, czasami z porysowanymi kredą murami, czasami nawet bezludna.

Dlatego, kiedy zaspokoję już swoją tęsknotę za  widokami ze snów opuszczam gwarny Plac Świętego Marka i szukam wytchnienia w spokojnych, odludnych, cichych uliczkach. Nie trzymam się mapy, daję prowadzić się intuicji, pozwalam sobie się zgubić w plątaninie uliczek i mostków. Dziś jest to znaczne trudniejsze, niż wówczas, kiedy to Muratow wędrował zaułkami Wenecji. Trudno teraz znaleźć porę roku, w której Wenecja pogrąży się w ciszy i zamyśleniu. Podobno rdzenni wenecjanie jedynie pracują tutaj, bo żyć tu nie sposób. 
"To, co na Piazzetcie było tylko malowniczym szczegółem - czarna gondola, czarna chustka na ramionach wenecjanki - tu pojawia się w surowym, niemal uroczystym charakterze odwiecznego obrzędu.  A woda! Woda dziwnie przykuwa do siebie i pochłania wszystkie myśli, podobnie, jak tu pochłania wszystkie dźwięki, toteż najgłębsza cisza spływa nam na serce".
Dziś, o takie miejsca, jak na fotografii coraz trudniej, prawdopodobieństwo spotkania ich jest odwrotnie proporcjonalne do odległości od Placu Świętego Marka, im dalej, tym większa szansa. Ciekawy mostek, fantazyjne balustrady, mozaikowe dekoracje, zabłąkany posąg, a kiedy i tego zabraknie  pozostaje woda, w której miasto przegląda się, jak w lustrze oczekując potwierdzenia swej urody. 

"Na jakimś mostku przerzuconym nad wąskim kanałem, na przykład na Ponte del Paradiso, można oddać się marzeniom, zasłuchać się, na długo odejść spojrzeniem w zieloną głębię z lekka kołyszących się zwierciadlanych obrazów. W takich chwilach odsłania nam się inna Wenecja, której nie znają liczni bywalcy Floriana i której istnienia nie sposób odgadnąć, sądząc po lekkomyślnym i dziecinnie próżniaczym życiu na placu Świętego Marka.  (...) Dzisiejsza Wenecja jest tylko widmem dawnego życia, a ustawiczne święto na Placu Świętego Marka to tylko uczta na miejscu porzuconym przez gospodarzy".

Muratow szuka dawnej Wenecji w dziełach jej artystów. A te najciekawsze częściej zdobią ściany świątyń (jak tu opisane) niż prestiżowych galerii. I tak wędruje pisarz w poszukiwaniu obrazów Belliniego, Carpaccio, Tycjana, Veronesse, Tiepolo, Giorgione czy Tintoretto, a kiedy staje przed nimi zapomina o wszystkim, co do tej pory mu ciążyło, bo "dla nas ludzi Północy wody Laguny są w istocie wodami Lety.Gdy stoimy przed starymi obrazami zdobiącymi kościoły weneckie, gdy płyniemy gondolą lub gdy błądzimy po milczących uliczkach czy nawet wśród przypływów i odpływów gwarnej fali ludzkiej na Placu Świętego Marka, wszędzie tam pijemy łagodne wino zapomnienia. Wszystko, co zostało za nami, całe nasze dawne życie przestaje nam ciążyć".

I między innymi za to właśnie kocham Wenecję,  za te jej wody zapomnienia, które pozwalają zostawić za sobą ciężki bagaż dawnego życia, niczym zbyt ciężką walizkę w hotelu. I choć jak pisałam, najpiękniejszą książką o Wenecji, jaką do tej pory przeczytałam jest Znak wodny Brodskiego, to muszę przyznać, że i Muratow o Wenecji (i nie tylko o niej) pisze pięknie i interesująco (pisze głównie o najbardziej znanych jej mieszkańcach; o Gozzim, Goldonim, Casanovie, Tintoretto, Giorgione i ich dziełach). A może to sama Wenecja sprawia, że inaczej pisać się o niej nie da. 
We wpisie wykorzystałam zdjęcia z dwóch spotkań z Wenecją. 
Cytaty z książki Muratow Obrazy Włoch Wenecja, Wydawnictwo Zeszyty literackie rok 2012.
A jutro o tej porze będę prawdopodobnie fruwała gdzieś w przestworzach i będzie fruwała marynara na koncercie Garou. Wtedy i ja napiję się wód letejskich i na parę dni zapomnę o szarości dnia codziennego.