Dwie wystawy Beksińskiego (Muzeum Archikatedralne w Warszawie i Teatr Szekspirowski w Gdańsku)

Muzeum Archikatedralne Warszawa (MAW)

Od czasu przeczytania Portretu podwójnego Beksińskich autorstwa (już miałam napisać pióra, ale zabrzmiałoby to jakoś anachronicznie) Magdaleny Grzebałkowskiej zainteresowałam się obrazami Beksińskiego seniora. Nie mniej jednak nie byłam w stanie przekonać się do tego rodzaju sztuki. Nawet oglądanie niewielkiego albumu z jego dziełami przerwałam po kilku stronach. Wydały mi się nazbyt mroczne, niepokojące, straszne. Nie trafiły w moją estetykę sztuki wysublimowanej. Dlatego też, kiedy w Gdańsku pojawiła się wystawa obrazów Zdzisława Beksińskiego nie byłam przekonana, czy chcę ją obejrzeć, mimo namów ze strony znajomych. Czekałam na właściwy moment, licząc że nadejdzie zanim wystawa zostanie zamknięta.
Moment ten nadszedł, tyle, że w Warszawie. Przechodząc obok Zamku natrafiłam na plakat reklamujący wystawę w Muzeum Archikatedralnym. Nagle poczułam, że jestem gotowa zmierzyć się z tematem. Szłam z mieszanymi uczuciami, z jednej strony coś mnie tam ciągnęło, a z drugiej pełna obaw, że mi się nie spodoba. Głupio by było, skoro tak wiele osób zachwyca się tymi obrazami nic w nich nie dostrzec. Choć przyznaję, iż nie jestem admiratorką dzieł ani Picassa, ani Fangora, ani (już z innej kategorii) Jacka Malczewskiego, a przecież to wielcy i uznani twórcy. 

MAW

Kiedy dochodziłam do podwójnej salki, w której powieszono obrazy Beksińskiego usłyszałam muzykę; niepokojącą, mroczną, coś alba śpiewy zakonne połączone z ceremonią pogrzebową. Przynajmniej dla mnie tak to brzmiało. Ona była ciemna, tajemnicza, monumentalna, ostateczna, ale fascynująca w swojej prostocie i wymowie. Ta muzyka jak magnes przyciągała mnie do obrazów, które razem z nią tworzyły harmonijną całość. Obrazy pustki, dojmującej samotności, kalectwa, obawy, lęków - obrazy mroczne, ale fascynujące. Ponieważ Beksiński nie nazywał swoich obrazów, ani też ich nie analizował nie będę i ja tego robić. Ot pustka i samotność, strach, lęk, poczucie skończoności, człowiek patrzący pustym wzrokiem, katedra bez ludzi, pustynia, szkielety, morze, drzewo. Pustka niezmierna i nieogarniona rozciągająca się poza obraz, wchodząca w oglądającego. Takie swoiste memento mori. Widać, że ich twórca miał niesamowitą wyobraźnię, nawet, jeśli kroczyła ona w jednym obsesyjnym kierunku lęku przed śmiercią. One przerażają, a jednocześnie fascynują.

MAW

Czy fascynowałoby samo, bez towarzyszącej mu muzyki? Nie mam pojęcia. Bardzo żałuję, że nie zdążyłam nagrać tych najbardziej moim zdaniem współgrających z wystawą części, ale stałam, jak zahipnotyzowana, chodziły tylko oczy, które ślizgały się od obrazu do obrazu. Mam wrażenie, że nadal mam je pod powiekami, a w uszach tę muzykę. To przypominało mi odwiedziny w jakiś średniowiecznych kryptach, w których chowano zakonników, szereg mnichów ze świecami, kapturami na głowach, śpiewających na pożegnanie jednego z braci.

Zastanawiałam się, czy to właściwie dobrana muzyka towarzysząca wystawie sprawiła, że malarstwo Beksińskiego przestało mnie napawać lękiem, czy sprawił to jakiś tajemniczy urok dzieł, dzięki któremu mimo dość ponurego ich charakteru mogą zachwycić.

MAW

Oswojona już ze sztuką pana Zdzisława odważnie udałam się na wystawę w Teatrze Szekspirowskim w Gdańsku. A tu od wejścia rozczarowanie. Wystawa podzielona została na dwie sale, z których jedna znajdowała się na poziomie pod ziemią, a druga na piętrze. Mimo, iż w jednej z sal znajdowała się wycieczka młodzieży (50 osób), a w drugiej z sal nie było nikogo, pani wpuszczająca na wystawę skierowała mnie do sali pełnej ludzi i gwaru, wbrew mojej sugestii, że może w takim razie zaczęłabym od sali górnej. Sala była dość mocno oświetlona, co nie sprzyjało klimatowi, pani przewodniczka głośno zachwalała obrazy, czym przeszkadzała mi w odbiorze. Czułam się trochę jak na targowisku, a nie w świątyni sztuki. Młodzież tłoczyła się pod obrazami chcąc zrobić zdjęcia. Muszę przyznać, iż zaskoczyło mnie ich zainteresowanie, w większości oglądali, fotografowali, komentowali. Jedynie parę osób sprawiało wrażenie nie zainteresowanych. Te obrazy myślę, że bardziej by mi się spodobały, gdybym mogła je obejrzeć w ciszy, spokoju, w towarzyszeniu dyskretnej muzyki (rozbestwiona warszawskim doświadczeniem będę już zawsze oczekiwać podkładu muzycznego).

Teatr Szekspirowski

Obrazy ciekawe, interesujące, zastanawiające, ale sposób ich prezentacji pozostawia wiele do życzenia. Chyba zasadnym byłoby wpuszczanie mniejszej ilości osób na jedną salę, a skoro sala jest pełna kierowanie pozostałych do drugiej z sal. Bardziej dyskretne oświetlenie, dopasowane klimatem do klimatu obrazów. W swoim długim życiu odwiedziłam wiele galerii i chyba w żadnej nie czułam się tak mało komfortowo. Nie mniej możemy się cieszyć z możliwości zapoznania z ciekawymi obrazami, które nie wszystkim przypadną do gustu, ale warto je poznać i przełamać obawy. Wystawę w Gdańsku można oglądać do 1 października, przy czym znając realia ostatniego dnia może być szczególnie tłoczno. Natomiast wystawa w Warszawie ma potrwać do czerwca 2024 r. Polecam.

I na koniec kilka obrazów z Gdańska