Podróże do Włoch Jarosław Iwaszkiewicz (audiobook)

Włochy są nieodmiennie inspiracją dla pisarzy. Niemal każdy pisarz-podróżnik spisuje i wydaje swoje wrażenia. Zgodnie z przytoczonym na początku książki cytatem „nie ma nic nudniejszego, jak czytanie opisów włoskich podróży poza ich produkowaniem, chyba, że piszący je postara się o samych Włoszech pisać, jak najmniej”. Ja jednak bardzo się cieszę, że opisywanie podróżniczych wojaży po Italii nie skończyło się na pisarzach zeszłych stuleci. A dzięki Zeszytom Literackim możemy poznać włoskie wrażenia nie tylko Pawła Muratowa czy Zbigniewa Herberta, ale i Wojciecha Karpińskiego, Marka Zagańczyka, Adama Szczucińskiego czy Ewy Bieńkowskiej.
Właśnie tego typu relacji, które nie są nudnymi przewodnikami najeżonymi datami, stylami, słowami, których znaczenia trzeba szukać w słownikach wyrazów obcych poszukuję przed każdą, kolejną podróżą.
Autor pisze, że podróżować można wieloma śladami; obrazów, kwiatów, słów, literackich bohaterów, własnych wspomnień. Podróże odbywane na przestrzeni pięćdziesięciu lat siłą rzeczy skupiają się poza innymi aspektami także zmianach związanych z rozwojem, ale też z przemijaniem. Zmiany są nieuchronną częścią życia; zarówno miejsc jak i ludzi. Tak, jak zmieniają się oblicza odwiedzanych miast, tak zmienia się nasza percepcja, nasze postrzeganie, nasze doświadczenia, tak też nasz osąd miejsca może być za każdym razem inny, wcale nie gorszy, czy lepszy, ale po prostu inny. W zachwycie pisarza dla miejsc odwiedzanych na początku zeszłego stulecia widać sentyment do czasów młodości, nawet nieporadność związana z nieumiejętnością podróżowania, brakiem doświadczeń, czy brakiem wiedzy budzi czułe wspomnienia. Zmiany czasami trudno ocenić; bo jeśli wzrost liczby samochodów, czy natłok turystów postrzegane są jednoznacznie, to już przenoszenie obrazów ze świątyń do muzeów może budzić mieszane uczucia, a wprowadzanie przestrzeni miejskiej wolnej od ruchu drogowego to już rzecz godna pochwały.
Podróże do Włoch są syntezą wszystkich włoskich podróży, które były udziałem pisarza, syntezą jego przemyśleń i wspomnień, przeżyć związanych z tymi podróżami. Napisane w dojrzałym wieku miały też być syntezą jego twórczości.
Pisarz wziął sobie do serca przytoczony wyżej cytat, iż pisząc o Włoszech najlepiej pisać o nich, jak najmniej. Dlatego jego wrażenia z podróży splatają się z wrażeniami muzycznymi, malarskimi, architektonicznymi, literackimi. Iwaszkiewicz pisze też o sobie, swoich książkach a także o spotkaniach z wielkimi tego świata.
Podróże do Włoch to takie fragmenty wspomnień, które wywołują piękne obrazy, świątynie, koncerty, rozmowy, miejsca.
Jest to próba opisania Włoch bez patosu, ckliwości, przeładowania, pstrokacizny. Nie wiem, jak książkę oceni osoba niemająca podróżniczych doświadczeń, nie wiem, na ile zaciekawi ją opisywany przez pisarza świat. Nie potrafię odnieść się do niej wyzbywając się obrazów miejsc, jakie mam pod powiekami. Tak, więc moja ocena lektury jest oceną osoby, która ma pewne doświadczenie w wojażach po Włoszech (w stosunku do pisarza niewielkie, lecz w stosunku do wielu osób dość bogate). Może temat jest mi na tyle bliski, że nie potrafię być obiektywna, a może książka jest rzeczywiście ciekawie napisana. Efekt jest taki, że wysłuchałam jej z dużą przyjemnością.
Szalenie lubię takie wyrywkowe wrażenia, takie pisanie obrazami, fragmentami i to pomieszanie rzeczywistości z fikcją literacką. Jakże często podróżnicze wrażenia są sumą wyobrażeń, snów, literackich odniesień, etc., etc..
Podoba mi się pisanie o obrazach, o których trudno wyczytać w przewodnikach, a także pisanie o odkryciach śladem, których chciałoby się podążyć.
Autor pisze o miejscach, które przyciągają najbardziej (Rzym, Wenecja, Florencja, Pizza, Neapol, Bari, Taorima, Parma), ale pisze w sposób, który nazwałabym fragmentarycznym, pisze o detalach; ulubionym obrazie, ulubionej fontannie, kawiarence, koncercie, który tu wysłuchał, a który zrobił na nim wrażenie, o książce, którą tu czytał lub która mu się z miejscem kojarzy.
Odniosę się do moich miast najukochańszych widzianych oczyma pisarza. Wenecji nie wyobraża sobie bez świątyni Santa Maria della Salute (ja także). W Katedrze Św. Marka nie potrafi dostrzec całości, bo przesłania mu ją poezja własna i poezja Błoka. Największe wrażenia robią nań obrazy, o których nie piszą żadne przewodniki. Pisze o źle konserwowanych i źle restaurowanych eksponatach w Akademii Sztuk Pięknych, która poza salą Belliniego sprawia wrażenie rupieciarni. A największe wrażenie zrobił nań obraz Carpaccia Dziesięć tysięcy ukrzyżowanych Chrystusów. A w tle tych wszystkich odkryć snuje rozważania, o zmianie w odbiorze dzieła; obrazy, które kiedyś zachwycały dzisiaj nie budzą żadnych emocji i odrotnie, o natłoku turystów pędzących nie wiadomo gdzie i nie wiadomo, po co, którzy są równie obojętni na uroki kościoła Frai, co na krzywdę zwierzęcia, o tonącej, jak Wenecja kulturze, (bo kogo dziś interesują obrazy Carpaccio, Belliniego czy Tintoretta), o okropnej sztuce rekonstruowania, która polega na łączeniu ocalałych fragmentów obrazów z konturami dzieła, co sprawia upiorne wrażenie oraz o metafizycznych doznaniach, jakie wywołuje sztuka.
Bardzo podobają mi się te fragmenty opisów, te skrawki, które wryły się w pamięć. Włochy są dla pisarza miejscem, które wywołuje wspomnienia; innych krajów, miejsc. Jest tu taki ciąg skojarzeń, które mogą być niezrozumiałe dla czytelnika, jeśli nie da się on poprowadzić. Z opisów Wenecji zostanie mi w pamięci piękny, plastyczny opis grobu Strawińskiego (cicho, spokojnie, błogość i ukojenie, niczym w rodzimych stronach kompozytora).
Florencja to miejsce bardzo ważne dla pisarza, miejsce, gdzie oddycha się kontemplacją sztuki (dla mnie też). Florencja nieodmiennie kojarzy się z Michałem Aniołem. Pisarz podkreśla, jak ogromne znaczenie ma dla niego fakt, iż żyje w świecie, w którym istniał taki geniusz sztuki. Oglądając jego dzieła można poznać myśli i uczucia twórcy. Pisze o zachwycie, jaki wywołały na nim i jego przyjacielu posągi Jeńców w Akademii Sztuki, pisze o zderzeniu pomiędzy młodzieńczym dziełem Dawida, a dojrzałym dziełem Jeńcy, zderzeniu między człowiekiem tryumfującym, a człowiekiem pokonanym. Przypominał mi tym samym moje wrażenia, jakie wywołały na mnie uwięzione w kamieniu postacie (o czym pisałam tu). Pisze też o odwiedzinach w kościele Św. Wawrzyńca, gdzie Michał Anioł dzieli się z nami wiecznością (Dzień i Noc, Jutrzenka i Zmierzch). Ale Florencja to przecież wielość tak wielu. Iwaszkiewicz pisze o swoich odkryciach; o nieznanej rzeźbie Witta Stwosza, o malarstwie Gozzolego, o leżącym w pobliżu Florencji Arezzo. A pomiędzy tymi opisami jest też miejsce na refleksje o nadmiarze ludzi w muzeach, czy niepogodzie we Florencji, którą wynagradzają chwile słońca oświetlające Santa Maria Dell Fiore. Opisy miejsc i dzieł można potraktować, jako tropy-podpowiedzi, jako drogowskazy do dalszych poszukiwań.
Rzym to dla pisarza miejsce szczególnie drogie, miejsce, w którym żyje, mieszka, odpoczywa od rzeczywistości, miejsce oderwania od codziennych kłopotów. To tutaj czuje się prawdziwym Europejczykiem. Pisze o tym, jak lubi siedzieć i obserwować turystów na placu pod Panteonem, żółte załomy ścian kamieniczek, ruch na Piazza Navona, odwiedzać kościół Św. Augustyna, podążać śladem malarstwa Caravaggia, o kościele Św. Praksedy z pięknymi mozaikami, o kaplicy Contarellich w kościele Św. Ludwika Króla Francji. A pomiędzy tymi rzymskimi obrazami przewijają się refleksje o ludzkiej nienawiści (uszkodzenie Piety Michała Anioła), o boleści, jaką napawa napis In restauro, (co oznacza nie tylko wiele miesięcy pozbawienia kontaktu z dziełem, ale także nieodwracalne szkody pokrycia zbyt jaskrawą barwą), o podróżach śladem malarzy (Caravaggio oglądany w Rzymie, Florencji, Londynie), o zbyt uczonym opisywaniu obrazów zamiast pozostawienia odbiorcy prostoty odbioru i własnych skojarzeń, własnych odczytań, a także o nowej modzie na party, gdzie rozmowy są odzwierciedleniem małych przekąsek, z których nic nie wynika. Pisze też o oczarowaniu książką Lampart, o tęsknocie do kraju, będącej nieodłączną siostrą podróży, a także o przedstawieniu Hamleta, które staje się przyczynkiem do wspomnień na temat innych przedstawień oglądanych w kraju.
Aby na końcu dojść do wniosku, że nie można słowami oddać piękna Italii, tak, jak nie można odtworzyć słowami świata, dlatego właśnie pisze o fragmentach, urywkach, detalach.
I ta wyżej opisana część podróży jest dla mnie najbardziej interesująca. Przez karty książki przewijają się także znane postacie. Sporo miejsca poświęcił pisarz Karolowi Szymanowskiemu (kuzynowi), są też wspomnienia koncertów Rubinsteina, Strawińskiego, są spotkania z pisarzami, dyplomatami, politykami.
Ponieważ zupełnie nie znam twórczości pisarza jego odniesienia do własnej twórczości były dla mnie nieco mniej zajmujące.
Pewne spostrzeżenia się dziś zestarzały, bo znikły już pewne zjawiska i miejsca, nie mniej w zasadniczej części książka jest nadal aktualna, aktualne są pewne refleksje jej autora, a opisywane dzieła niezmienne, jedynie uczucia, jakie wywołują zależeć będą od indywidualnego postrzegania.
Książkę czyta Aleksander Bardini.
Moja ocena 4,5/6