Niecierpliwość serca Stefan Zweig

Zagłębiona w ciszy majowego wypoczynku odrywam się na chwilę, aby zamieścić napisaną jakiś czas temu recenzję, której nie zamieszczałam celowo, chcąc aby wpis o konkursie „wisiał” przynajmniej kilka dni.
Niecierpliwość serca to powieść psychologiczna o różnych odcieniach litości. Muszę tu przytoczyć pewien cytat, który przytaczają zapewne wszyscy piszący o książce, ale wydaje mi się, że najtrafniej oddaje on jej zamysł.

"Istnieje litość dwojakiego rodzaju: Jedna małoduszna i sentymentalna, która właściwie jest tylko niecierpliwością serca pragnącego się jak najszybciej uwolnić od przykrych wzruszeń, wywołanych przez cudze cierpienie - nie jest to wcale współczucie, lecz instynktowne odsuwanie cudzego cierpienia od własnej duszy. I ta druga - jedynie wartościowa - litość niesentymentalna ale twórcza, litość która wie, czego chce, i zdecydowana jest cierpliwie i współczująco przetrwać aż do kresu sił i nawet poza ich kres. Jedynie w wypadku, gdy idzie się z człowiekiem aż do końca, aż do ostatecznego a gorzkiego końca, jedynie wówczas, gdy się ma tę wielką cierpliwość można komuś pomóc. I tylko wtedy, gdy siebie samego przy tym poświęcamy, tylko wówczas!"

Antoni Hofmiller młody podporucznik ułanów (narrator powieści) przypadkowo nawiązuje znajomość z kaleką dziewczyną – Edytą i jej rodziną. Kontynuowanie znajomości wydaje mu się spełnieniem obowiązku, jaki nakazuje poczucie przyzwoitości. Biedna, kaleka dziewczyna nie ma za wiele radości z życia, a zatem wspólne obiadki, podwieczorki, gry towarzyskie, rozmowy w towarzystwie młodego, zdrowego człowieka powinny stanowić pewien rodzaj rekompensaty za popełnioną podczas pierwszego spotkania niezręczność – zaproszenie do tańca osoby, która ma sparaliżowane nogi. Coraz częstsze odwiedziny nieuchronnie prowadzą do oczywistych następstw. Oczywistych dla wszystkich poza samym Tonim.
Muszę przyznać, że po lekturze biografii Balzaka pióra Zweiga nie spodziewałam się tak chwytającego za serce studium uczuć. Dzięki narracji prowadzonej przez samego bohatera jego myśli, uczucia, motywy postępowania stają się bliższe i bardziej zrozumiałe. I choć Antoni często podejmuje sprzeczne ze sobą, niezrozumiałe i niewłaściwe decyzje jego postać budzi we mnie raczej sympatię niż naganę. A może budzi litość? Bo Antoni też staje się ofiarą litości. Zostaje zmuszony do podjęcia zobowiązań, które nie płyną z serca, a z poczucia obowiązku. Alternatywa przed którą został postawiony (prawda, że za sprawą własnych decyzji) sprawia, że albo postąpi zgodnie z poczuciem obowiązku i wypije piwo, którego nawarzył albo zniknie, wyjedzie i zapomni. Przy czym podjęcie zobowiązań oznacza, iż on biedny, austriacki oficer ożeni się z majętną żydowską dziewczyną, której nie kocha. A co jeszcze pogarsza sprawę dziewczyna jest niezrównoważona i despotyczna, wykorzystuje swoje kalectwo, jako broń przeciwko światu, a najbardziej rani najbliższych.
Kiedy Antoni uświadamia sobie konsekwencje własnego zachowania i próbuje naprawić błąd okazuje się, iż jest już za późno. Od konsekwencji jego spóźnionej decyzji nie uwolni go nawet udział w wojnie. Doświadczenia wojennej masakry jedynie przytłumią bolesne wspomnienia
Obciążająca sumienie śmierć człowieka nie miała dla żołnierza z wojny światowej tego znaczenia, jakie nadawał jej człowiek z czasów pokoju. Moja własna prywatna wina roztopiła się w olbrzymim, powszednim potopie krwi.ale ich nie uciszą, bo wciąż pozostają one w pamięci, tak jak poczucie winy.

Po lekturze biografii Balzaka miałam pewne obawy co do języka pisarza; obawiałam się metafor, ozdobników, rozbudowanych, wielokrotnie złożonych zdań. Moje obawy okazały się niesłuszne; Niecierpliwość serca napisana jest prostym, klarownym i pięknym językiem.
Lektura zmusza do refleksji, do zastanowienia się nad motywami i konsekwencjami własnych zachowań. Prowadzi do wniosku, iż niecierpliwość serca może przynieść więcej złego niż dobrego i to nie tylko „obdarowanym” ale i „obdarowującym”.

Książkę czyta się nadspodziewanie dobrze, mimo, iż skupia się ona głównie na warstwie psychologicznej, a nie fabularnej. Lektura wciąga i porusza.

Moja ocena 5/6