Berlin niejednoznaczne wrażenia

Brama Brandenburska

Od czasu mojej wycieczki do Drezna przez Berlin minęły niemal trzy miesiące, a jeszcze nie zdążyłam opisać wrażeń. Być może nie spieszyło mi się, dlatego, iż owe wrażenia były mieszane, a może jak to często bywa nadmiar zdarzeń ostatnich dni wyparł je na rzecz włoskich czy choćby warszawskich. Z jednej strony nie żałuję wyjazdu; widziałam parę ciekawych miejsc, dobrze dogadywałam się ze współtowarzyszką podróży, przećwiczyłam podróż pociągiem (z reguły latam), a to w moim wieku niebagatelne doświadczenie. Pogoda, jak na marzec była nie niezła. Jednak Berlin, jako taki (podobnie jak wcześniej Mediolan) mnie nie zachwycił. Skupię się zatem na tym, co sprawiło mi (a w zasadzie nam, bo wrażenia miałyśmy podobne) największą przyjemność podczas półtorej dnia wędrowania po mieście.

Raistag z prawie niewidoczną kopułą

Pierwszą budowlą, do której dotarłyśmy w dniu przyjazdu był Raistag (siedziba Bundestagu- czyli niemiecki parlament). Budynek z końca XIX wieku zbudowany w stylu barokowym podobny do wielu innych, które widywałam już wcześniej w różnych miejscach Europy. Być może i ciekawy, ale w mojej opinii nie wyróżniał się niczym szczególnym. Tak myślałam początkowo. W dodatku ustawione wzdłuż jednej z fasad rusztowania nie dodawały mu uroku. Zniszczony w 1933 r. podczas pożaru odbudowany został w latach sześćdziesiątych.

Raistag z lepiej widoczną kopułą

Nie miałam też w pamięci żadnej interesującej historii, która pozwoliłaby mi na utożsamienie tego miejsca z jakimś istotnym dla mnie wydarzeniem.

Fragment muru ze stoczni gdańskiej z pamiątkową tablicą

Nie mniej od razu zwróciłam uwagę na fragment muru z tablicą pamiątkową. Początkowo myślałam, iż to kawałek muru berlińskiego, tego sławetnego (albo może raczej niesławnego) berlińskiego muru, który niegdyś dzielił Berlin na Zachodni i Wschodni. Uzasadniała to lokalizacja znajdującej się nieopodal Bramy Brandemburskiej, która przebiegała na granicy stref wpływów wschodniej (radzieckiej) i zachodniej (europejskiej). Tymczasem okazało się, iż był to fragment muru niegdyś otaczającego budynek Stoczni Gdańskiej (dawniej im. Lenina), tegoż samego muru, przez który skakał Lech Wałęsa w 1980 r.. A na nim tablica pamiątkowa poświęcona wkładowi Polski w budowę nowego porządku politycznego Europy „Dla upamiętnienia walki Solidarności o wolność i demokrację i wkładu Polski w ponowne zjednoczenie Niemiec i polityczną jedność Europy”. Od razu poczułam sympatię dla tego budynku i jego gospodarzy. Już nie wydawał mi się taki obcy i taki niemiecki. Jakkolwiek głupio to nie zabrzmi wychowywano mnie w przeświadczeniu, że Niemiec to wróg i długi czas wszystko, co niemieckie wydawało się obce.

Wewnątrz kopuły Raistagu

Ponieważ chciałyśmy wjechać na kopułę Raistagu, na której znajduje się punkt widokowy musiałam napisać maila do administracji parlamentu, aby uzyskać coś w rodzaju imiennego zaproszenia - zezwolenia na wizytę. Kiedy patrzyłam na owo zezwolenie z niemiecką pieczęcią, która mimo braku swastyki i tak kojarzy mi się z niemiecką gapą czułam się nieswojo. Pomijając jednak niezbyt komfortowe odczucia związane z wyglądem owego zezwolenia wjazd na kopułę Raistagu i wejście na jej szczyt przyniosły niezwykle pozytywne wrażenia. Nieraz na tym blogu wspominałam moją słabość do form kolistych, cylindrycznych, półokręgów i półkola.

Kopuła ma kształt przeszklonego półkola. Powstała wg projektu Normana Fostera w 1995 r. Kiedy po zjednoczeniu Niemiec (Wschodnich i Zachodnich) parlament musiano przystosować do nowych okoliczności ogłoszono konkurs na transparentną kopułę wieńczącą dach budynku. Co ciekawe w pierwotnym założeniu miała mieć zupełnie inny kształt - płaskiego przeszklenia przypominającego, jak twierdzą niektórzy stację benzynową. Na szczyt kopuły prowadzi spiralna rampa okalająca znajdujący się w środku odwrócony stożek obudowany lustrzanymi panelami. Wysokość kopuły wynosi 24 metry, zaś samego budynku Raistagu 47 metrów. Panele odbijają światło dzienne do wnętrza sali plenarnej znajdującej się na dole budynku, a jej niebieskie, a może fioletowe krzesła odbite w lustrach dają ciekawy widok. I nawet owa niemiecka „gapa” tym razem biała już nie razi. Co mnie bardzo ucieszyło to audioprzewodnik w języku polskim. Rzadko zdarza mi się trafić na polskojęzyczne przewodniki, a tu taka miła (kolejna) niespodzianka. Wspinając się na szczyt dachu czułam się fantastycznie, co jest o tyle dziwne, że nie cierpię wszelkiej wspinaczki. A tu dodatkowo zdarzył się mały cud - boląca dwa dni noga nagle ozdrowiała. Na godzinę zwiedzania wybrałyśmy porę zapadania zmierzchu, aby móc spojrzeć na miasto zarówno za dnia, jak i rozświetlone nocnymi latarniami.

Bardzo mi się spodobało połączenie futurystycznej kopuły z klasyczną formą. Rzadko chwalę nowoczesne budowle, ale ta kopuła to kolejny wyjątek potwierdzający regułę.

I mimo iż kopuła jest ogromna (wysokości połowy budynku) to oglądana z poziomu ziemi nie sprawia takiego wrażenia.

Punkty widokowe są dla nas zawsze bardzo atrakcyjną formą zwiedzania, gdyż pozwalają przyjrzeć się miastu z innej perspektywy, zorientować w rozkładzie przestrzeni miejskiej. Myślę, że dobrze byłoby na nie się wdrapać na początku zwiedzania, wówczas można nieco skorygować plany eksploracyjne. My na dach wjechałyśmy ostatniego dnia pobytu, więc nie było już czego korygować, ale to też dobry pomysł na takie podsumowanie wycieczki.

O ile z wjazdem na kopułę nie wiązałam żadnych nadziei, wręcz zakładałam, iż nic się nie stanie, o ile nie uda się nam tam wjechać, o tyle nie mogłam przegapić Bramy Brandenburskiej.

Brama Brandenburska

To tak jak z każdym z tych charakterystycznych dla miasta punktów, które doskonale znamy z filmów i fotografii (wieża Eiffela w Paryżu, Big Ben w Londynie, Koloseum w Rzymie, Bazylia Św. Piotra w Watykanie, Katedra w Mediolanie) - marzymy, aby zobaczyć je na żywo. Skonfrontować rzeczywistość z wyobrażeniami. W dodatku Brama ciekawiła mnie, jako dzieło Carla Gottharda Langhansa. Skąd to zainteresowanie dotąd nie znanym mi zupełnie architektem? Otóż kiedy zobaczyłam we Wrocławiu Synagogę Pod Białym Bocianem projektu Carla Ferdinanda Langhansa (syna Carla Gottharda) i przeczytałam, iż jego ojciec był sławnym śląskim architektem, tym od Bramy Brandenburskiej od razu pojawiła się myśl, że dobrze byłoby ją zobaczyć. Langhans ojciec tworzył pod wpływem Witruwiusza oraz antycznych odkryć dokonanych przez Wincelmana.

Brama od strony Placu

Brama od strony Alei Lipowej

Brama to jego najsłynniejsze dzieło wzorowane na ateńskich Propylejach. W tym miejscu na początku XVIII wieku stał mur celny wraz z Bramą gdzie pobierano opłaty od wwożonych towarów i rejestrowano towar. Pod koniec wieku bramę rozebrano i przebudowano w bardziej reprezentacyjnym stylu. Miała ona upamiętniać króla Prus Fryderyka II. W kolejnych latach przybywały jej zdobienia. Najbardziej znanym jej elementem jest charakterystyczna kwadryga (dwukołowy wóz zaprzężony w cztery konie), którym powozi półnaga Wiktoria bogini zwycięstwa z liśćmi laurowymi na głowie. Kwadryga jest autorstwa Gotfryda Schadova. Kwadryga podobnie, jak niegdyś rumaki z weneckiej Bazyliki Św. Marka została zabrana z Berlina do Paryża przez wojska Napoleona (za jego sprawą mnóstwo dzieł sztuki zmieniło swoją lokalizację). Dość szybko jednak została zwrócona do Berlina po upadku cesarza. W 1933 r. naziści świętowali tutaj przejęcie władzy przechodząc z pochodniami pod głównym łukiem Bramy.

W czasie wojny uległa pewnym zniszczeniom, o jej odbudowie zdecydowano dopiero w 1956 r. i o dziwo mimo licznych niesnasek pomiędzy oboma rządami (brama stała na granicy Berlina Wschodniego i Zachodniego) strony zgodnie współpracowały przy jej odbudowie. Wraz z upadkiem muru berlińskiego w 1989 r. odbyło się uroczyste otwarcie Bramy.

Dziś pod Bramą od strony Alei Lipowej odbywają się liczne manifestacje. Mam wrażenie, że obywa się ich tak wiele, że mało kto już wie, o co chodzi manifestantom. Co chyba ich nie zraża, najważniejsze, że coś się dzieje.

Aleja Lipowa Anny Bilińskiej Bogdanowicz

Aleja Lipowa tak pięknie uwieczniona na obrazie Anny Bilińskiej Bohdanowicz wygląda dziś… niezbyt reprezentacyjnie. Ot szeroka arteria, mocno zaśmiecona, z nielicznymi knajpkami mało zachęcającymi do odwiedzin, choć znalazłyśmy tam całkiem miłą cukierenkę. Zabrakło mi na niej lip, albo też było ich zbyt mało, aby uzasadniało to nazwę ulicy. Jej reprezentacyjny charakter niknie parę metrów od Bramy Brandenburskiej i pojawia się dopiero w okolicy Uniwersytetu Humboldtów (najstarszego berlińskiego uniwersytetu z początku XIX wieku. Najstarszy z XIX wieku? Ogarnęło mnie zdziwienie, gdzież mu tam do naszego uniwersytetu krakowskiego, którego historia sięga wieku XIV). Przestrzeń pomiędzy jest po prostu nijaka. Ale może to też po trochu wina pogody, wczesna wiosna, ogołocone z liści drzewa, pochmurnie. Tak Aleja Lipowa to jedno z większych rozczarowań berlińskich.

Katedra w Berlinie (Berliner Dom)

Kolejne miejsce, które zamierzałyśmy odwiedzić to Katedra Berlińska (Berliner Dom) Ta ewangelicka świątynia z przełomu wieków XIX i XX wg projektu Juliusa Carla Raschdorffa łączy dwa style renesans i barok. W jej podziemiach znajduje się krypta grobowa, w której pochowano ok 90 członków dynastii Hohenzollernów. Bardzo chciałam ją zobaczyć, ale nie weszłam do środka. Sama nie wiem dlaczego. Chyba z powodu zbyt małej ilości czasu i zbyt dużego zmęczenia. Pierwszego dnia dotarłyśmy za późno, a kolejnego miałyśmy w planach odwiedziny w muzeum, potem rozbolała mnie noga i tak jakoś wyszło. Sama katedra przyciąga wzrok swą dekoracyjnością i ogromem. Spatynowana zielonkawa kopula góruje nad otoczeniem. Nie sposób jej przeoczyć. Przed katedrą znajduje się rozległy skwer pełen młodych ludzi, nie braknie tu ulicznych śpiewaków i muzykantów. Myślę, że to jedno z sympatyczniejszych miejsc na odpoczynek, przysiąść na ławeczce w otoczeniu zieleni, pięknej klasyczne architektury i muzyki. Katedra znajduje się nieopodal Wyspy Muzeów. 

Niedaleko też stąd do Aleksanderplatz. I tu kolejne rozczarowanie. Ogromny plac, wydał mi się niemal pusty, poza wielką fontanną na środku ledwie zadrzewionego skweru. Choć tu znowu być może zawiniła pora roku (marzec i ogołocone drzewa). Wieża telewizyjna – nie zrobiła na mnie żadnego wrażenia. Ot wysoka wieża z kulą u góry. Może gdybym nań wjechała napisałabym co innego. Wokół placu jadłodajnie z kiczowatymi reklamami jedzenia takimi, które mnie do jedzenia nie zachęcają. Miejsce w moim odczuciu nijakie.

Aleksanderplatz

Wieża telewizyjna

No i oczywiście nie byłabym sobą, gdybym nie odwiedziła przynajmniej jednej galerii sztuki.

Budynek Muzeum

Ponieważ Muzeum Pergamońskie jest tymczasowo nieczynne (i będzie nadal jeszcze przez jakieś dwanaście lat) wybrałyśmy zbiory Starej Galerii Narodowej. Sam budynek Galerii w klasycystycznym stylu jest niezwykle interesujący, a w dodatku zawiera interesujące zbiory malarstwa impresjonistycznego. Miałyśmy okazję poznać niemieckich impresjonistów, których obrazy nas zainteresowały. Zwłaszcza dwóch największych przedstawicieli tego nurtu Maxa Slevogt oraz Maxa Liebermanna. Nazwisko tego drugiego kojarzyłam z wystawy w Pałacu na wodzie w Łazienkach z 2023 r. i swego ówczesnego rozczarowania, kiedy okazało się, iż wystawa obejmuje jedynie dwa obrazy malarza. Teraz mogłam obejrzeć ich znacznie więcej. Bardzo lubię takie odkrycia. Impresjonizm lubię od zawsze, a niemiecki był mi jak dotąd nieznany. Obok tych dwóch wyżej wymienionych panów jego przedstawicielem jest także Lovis Cornith, którego Las Powódź nad jeziorem Starnberskim swego czasu zachwycił mnie we wrocławskim Muzeum Narodowym. 

Przedszkole w Amsterdamie Maxa Liebermanna

fragment obrazu

Tym razem ujęły mnie obrazy Slevogta i Liebermanna. A w szczególności rozczulający obrazek Przedszkola w Amsterdamie. Dzieciaczki w fartuszkach siedzące grzecznie na ławeczce pod okiem opiekunki zajętej robótką. Taki nieco nierealny widoczek, bo chciałabym zobaczyć grupkę niesfornych szkrabów siedzących bez ruchu i zajmujących się sami sobą. No ale na obrazie wszystko jest możliwe. A na przeciwnym biegunie Warsztat szewski coś w klimacie Vincenta i jego czarno-białych obrazów ludzi pracy. Bardzo podobały mi się jego obrazy malowane w Holandii, ledwie spojrzałam już wiedziałam, że to właśnie to miejsce.

Warsztat szewski Max Liebermann

Stevensift in Leiden Max Liebermann

Max Slevogt zauroczył mnie swoim niebieskim w tonacji obrazem Żaglówki na rzece Alster wieczorem. Jest tu wszystko co lubię – temat z wodą w tle, niebieskości we wszelkiej postaci, romantyczny nastój wieczorny i żaglówki, które zawsze wyglądają przepięknie. 

Żaglówki na rzece Alster wieczorem Max Slevogt 

Kiedy już po mało zachwycających zbiorach na parterze (poza salą malarstwa francuskiego) obejrzałyśmy zbiory impresjonistów na I piętrze i kiedy zmęczona nadmiarem wrażeń powiedziałam do Joanny, że nie mam siły na ani jeden więcej obraz i zaraz trzeba będzie mnie wynosić trafiłyśmy na salę z obrazami Moneta, Maneta, Pissarra, Van Gogha, Renoira, Toulouse Lautreca, Cezanne`a oraz Signaca. No i musiałam zmienić zdanie, bo nagle ożyłam i z obłędem w oku latałam od obrazu do obrazu chcąc zapamiętać każdy z nich.

Kasztan w rozkwicie Renoir

Dom wiejski w Ruell Edward Manet

Młyn de la Gallette Vincent van Gogh

I na koniec tej krótkiej wycieczki jeszcze jedno zaskoczenie katolicka świątynia z XVIII wieku w stylu klasycystycznym z wnętrzem tak ascetycznym, że byłam przekonana, iż to świątynia ewangelicka – one wg mojej wiedzy są zdecydowanie skromniejsze. Jest to katedra pod wezwaniem św. Jadwigi, a w zasadzie Hedwigii. Wzorowana na rzymskim panteonie świątynia kwadratowy budynek z okrągłą kopułą wewnątrz zaskakuje bielą i prostotą. Na białych kolumnach wsparta kopuła z oculusem nad nietypowym ołtarzem w formie półkuli. Ołtarz otoczony rzędem krzeseł ustawionych w kręgi. Kilka figur w bocznych wnękach (nawach, kaplicach?) W jednej z nich figura św. Piotra z XIV wieku. Całość dopełniają organy. Bardzo ciekawe wnętrze. Nie potrafię określić, czy mi się ono podoba, czy wręcz przeciwnie, ale muszę przyznać, że chyba po raz pierwszy widziałam takie wnętrze katolickiej świątyni. Ciekawe i odważne. 

Katedra Św. Jadwigi 

Wnętrze katedry

Święty Piotr z katedry św. Jadwigi

Podsumowując Berlin mi się trochę podobał i trochę nie podobał. Być może ponowna wizyta pozwoli mi zdecydować co przeważy w mojej ocenie.