Listy na wyczerpanym papierze -Osiecka-Przybora-Umer

Są to listy, jakie w latach 1964-1966 pisywali do siebie Agnieszka Osiecka i Jeremi Przybora porażeni nagłym wybuchem uczuć. Oboje uwikłani w jakieś związki (on w rodzinę; drugą żonę, córkę z pierwszego małżeństwa, ona pomiędzy jednym a drugim panem), przeżywali piękne chwile. Ich związek trwał niecałe dwa lata, choć biorąc pod uwagę intensywność korespondencji w czasie rzeczywistym musiał trwać o wiele krócej z uwagi na częste podróże obojga. Początkowo listy są pełne tęsknoty, głodu uczuć, poezji, bardzo intymne, ale nie przekraczające cienkiej granicy poza którą intymność stać się może pornografią. Pod koniec związku zaczynają się zazdrość, wyrzuty i pretensje. Uczucie pokonane przez czas, a może po prostu nie dane im było być razem. Agnieszka sama przyznawała, że nie potrafiłaby być dla Jeremiego dobrą partnerką.

Była artystyczną duszą, która potrzebuje wolności. Nie dla niej gotowanie obiadów, dbanie o ciepełko domowego ogniska, wspólne, nudne życie. Mam wrażenie, że dusza artysty, karmi się namiętnością, eksplozją uczuć, a są one tak intensywne, że nie mogą być trwałe, w przeciwnym razie można by się spalić w ich żarze. Często mówi się, że artyści nie powinni wiązać się ze sobą, bo taki związek jest zbyt wyniszczający, a z drugiej strony żadna inna osoba nie jest w stanie zrozumieć tej duszy niespokojnej i niepokornej tak dobrze jak inna niespokojna i niepokorna dusza.

Można pozazdrościć obojgu talentu w przelaniu na papier uczucia, bo choć Jeremi mówi, że nasz zasób słów jest za mało pojemny dla oddania ich (jego) stanu ducha, że wciąż powtarzane słowa stają się banalne i trywialne, to chciałoby się posiąść taką trywialną zdolność sztuki epistolografii. Mężczyzna posiadający taką umiejętność potrafiłby skruszyć niejedno niewieście serce. Agnieszka, dla której z początku ich związek miał być krótką niewiele znaczącą przygodą z czasem sama wpada w sidła miłości.

Listów wysłuchałam w postaci audiobooka. W rolę Agnieszki wciela się Magda Umer, w rolę Jeremiego zaś Piotr Machalica. W ich wykonaniu te listy słowno – poetycko - muzyczne (są tam bowiem poza listami; wierszyki i piosenki) brzmią bardzo interesująco.

Przeczytałam parę głosów krytycznych na temat publikacji tak intymnych zwierzeń - krótko po śmierci obojga. Jak wynika jednak ze wstępu, pan Jeremi sam wyraził życzenie publikacji tych wyznań. Nie miały przeciwko nic dzieci obojga, więc myślę, że i my nie powinniśmy się oburzać.

Co mnie zaskoczyło, to niemal obojętny stosunek do Paryża ze strony Jeremiego („Paryż pełen jest twojej nieobecności Agnieszko”) oraz pełen złych emocji stosunek Agnieszki do Paryża (wynikający z jakichś koszmarnych, traumatycznych przeżyć osobistych).

Oboje byli w Paryżu, każde z nich samo i oboje przeklinali to miasto za nieobecność w nim tej drugiej osoby. Zresztą, każde miasto, które odwiedzali z osobna było naznaczone dla nich nieobecnością tego drugiego i już tylko z tego powodu niemiłe.

Agnieszka z dużą życzliwości pisze natomiast o Londynie, bliższym jej duchowo.

Słuchając listów na wyczerpanym papierze (wyczerpanym, bo kto dzisiaj tak potrafi pisać) przypomina mi się koncert "Zabawki Pana Boga", wystawiany na nowej scenie Teatru Roma. Słowno, muzyczno śpiewany wieczór relacjonujący skomplikowane relacje uczuciowe pomiędzy Agnieszką (Joanną Trzepiecińską), Markiem Hłaską (Przemysławem Sadowskim) oraz Komedą (muzyka Komedy). Spektakl grany w małej salce, w kameralnej atmosferze z towarzyszeniem zespołu "Trzy dni później" był cudownym przeżyciem.

Już kiedy usłyszałam pierwszy utwór "Nim wstanie dzień" (z filmu Prawo i pięść) z trudem zaciskałam powieki. Pamiętam go w wykonaniu Edmunda Fetinga. Pamiętam, jak bardzo podobał się mnie (i mojej mamie) wiele, wiele lat temu. Nie wyobrażałam sobie, że zupełnie inne wykonanie w nowej aranżacji (takie bardziej jazzujące) może tak przypaść mi do gustu. Pierwotne wykonanie będące tłem muzycznym filmu, o pierwszych latach po wojnie musiało być utworem zaangażowanym. To z przedstawienia Zabawki pana Boga było cicho – liryczno - poetyckie. Natomiast tytułowa piosenka "Zabawki pana boga" wykonana przez Trzepiecińską w sposób bardzo ekspresyjny (aktorski) chwytała za serce.

A propos utworu Nim wstanie dzień w wykonaniu Trzy dni później, słyszałam to wykonanie także na Rynku Nowogrodzkim w Toruniu podczas Festiwalu Muzyki Filmowej Balladowej. Był to kompletnie nieodpowiedni entourage dla takiego wymagającego kameralnego wykonania utworu. Dzień, tłumek turystów, przybyłych na koncert z braku lepszego pomysłu na spędzenie czasu (oraz z powodu wolnego wstępu), biegające i hałasujące dzieci, trąbiące samochody..

To tylko potwierdza, że nawet najwspanialsza sztuka potrzebuje odpowiedniej oprawy.

Osiecka Agnieszka

Zabawki Pana Boga

Wielki Boże białych koźląt,
czarnych owiec i Ameryk,
oddal od nas chmurę groźną
i pożarów toń.
Biednym dzieciom twojej ery,
słabym dzieciom twojej ery
podaj białą dłoń.

Ta dziewczynka, co tak płacze,
że sukienka nazbyt droga,
ten wodzirej, co wciąż skacze,
choć się skończył bal -
to zabawki Pana Boga,
to zabawki Pana Boga,
których trochę żal.
Ta kobieta, która nie śpi,
bo ją dręczy ciemna trwoga,
ten mężczyzna udręczony,
co hartował stal -
to zabawki Pana Boga,
to zabawki Pana Boga,
których trochę żal.

Tą kolędą z pretensjami
chcę ci dzisiaj dopiec,
bo też ty się bawisz z nami
jak niegrzeczny chłopiec.

Ten podróżny, co spostrzega,
że się nagle gmatwa droga,
ta tancerka, którą dusi
muślinowy szal,
ten, kto czuje, ze już jutro
stanie przed nim dama sroga,
ten, kto nie wie,
że go czeka niebostrunna dal -
to zabawki Pana Boga,
to zabawki Pana Boga,
których trochę żal.

Tą kolędą z pretensjami
chcę ci dzisiaj dopiec,
bo też ty się bawisz z nami
jak niegrzeczny chłopiec.