Raj tuż za rogiem Mario Vargas Llosa

„Raj tuż za rogiem” to moje pierwsze spotkanie z noblistą.

Szczerze powiedziawszy kupiłam książkę ze względu na opis na okładce odnoszący się do Gaugina. Dokonując zakupu nie zwróciłam uwagi na dopisek o otrzymaniu literackiego Nobla przez autora. Nie uczestniczyłam jeszcze wówczas w wyzwaniu Nobliści.

Lubię książki zawierające odniesienie do rzeczywistych biografii artystów, a ludzi pędzla i dłuta w szczególności.

Intrygująca, ciekawa i kolorowa okładka, dobry tytuł, trafne nawiązanie do dziecięcej zabawy (przepraszam czy tu jest raj? Nie, raj jest tuż za rogiem), świetny pomysł dążenia do spełnienia swych pasji, poszukiwanie wolności i szczęścia, ta nieuchwytność dążeń, kiedy wydaje nam się, że już dosięgamy raju, a okazuje się, że on jest tuż za rogiem – wszystko to zapowiadało ciekawą lekturę.

Autor na przykładzie historii dwóch autentycznych postaci (Paula Gaugina- malarza, związanego z grupą impresjonistów oraz Flory Tristan, jednej z pierwszych feministek i działaczek socjalistycznych) przedstawia poszukiwania raju na ziemi. Historie tych dwojga przeplatają się na kartach powieści.

Flora, zniewolona w małżeństwie, ofiara przemocy domowej postanawia zbawić ludzkość poprzez zniesienie wszelkiego zła na ziemi, poczynając od równouprawnienia kobiet a na zlikwidowaniu wyzysku robotników kończąc. Marzy jej się wprowadzenie Unii Robotniczej, dzięki której każdy będzie miał równy dostęp do dóbr konsumpcyjnych. Głoszone przez nią idee zbliżone do utopijnych filozofii saintsimonistów, fourierystów i socjalistów miały doprowadzić do powstania społeczeństwa bezklasowego, pozbawionego wszelkich form wyzysku. Ideały o tyle szczytne, co utopijne. Jednak, mimo głoszonych przez Florę ideałów wydaje się, iż pierwszym i zasadniczym celem jej dążeń było zapewnienie godnego traktowania kobiet.

Paul, początkowo marynarz, potem urzędnik giełdowy, w pewnym momencie swojego życia uświadamia sobie, że jedynie malarstwo jest tym, czym chce się w życiu zajmować, a bez czego jego życie nie miałoby sensu. Podobnie, jak wielu malarzy jego okresu (impresjoniści) nie znajduje uznania dla swych dzieł. Postanawia przenieść się na Thaiti, aby uciec od cywilizacji, konwenansów, wszystkiego co sztuczne i tam odnaleźć jedyne prawdziwe malarstwo – czyli pozbawione naleciałości cywilizacji malarstwo prymitywne.

Oboje dążą do tego samego, ale oboje różnymi metodami. Dla Flory rajem na ziemi będzie stworzenie świata sprawiedliwego, pozbawionego nierówności społecznych. Dla Paula ucieczka od cywilizacji i powrót do korzeni.

Oboje są pasjonatami, gotowymi podporządkować swoje życie ideałom, które głoszą, bez względu na koszty, jakie to za sobą pociągnie.

„Raj tuż za rogiem” to kolejna książka o poszukiwaniu i dążeniu do odnalezienia sensu życia. Jest to też książka o osamotnieniu człowieka. Każdy człowiek jest w pewnym sensie samotny, ale człowiek, który jest pionierem jest samotny podwójnie, nie znajdując zrozumienia dla głoszonych przez niego poglądów, a zwłaszcza tak utopijnych poglądów.

Książkę czytałam z mieszanymi uczuciami. Były chwile, że chciałam ją odłożyć na półkę i nie wracać, były momenty, w których czułam się znużona kolejnymi opisami spotkań robotniczych, na których Flora próbowała „nawracać” ludzkość, były też momenty, kiedy miałam dość postaci Paula, z jego brakiem zahamowań w eksperymentowaniu do osiągnięcia wolności seksualnej.

Przeczytałam jednak do końca i nie żałuję. Książka zmusza do refleksji. Możemy po raz kolejny postawić sobie pytanie, jaką cenę płacimy za realizowanie swoich pasji i czy nie jest to cena zbyt wysoka.

Autor nie daje nam jednoznacznych odpowiedzi. Każdy sam musi zastanowić się, czy taka wizja szczęścia i wolności dała bohaterom jedno i drugie. Czy było warto, czy warto próbować, nawet, jeśli próby skazane są z góry na niepowodzenie.

Llosa pisze w sposób bardzo plastyczny i obrazowy; szaro - bure ulice i miejsca pracy robotników, w których znajduje się Flora oraz nasycone słońcem i bogactwem roślinności pejzaże tropików, w których zamieszkał Paul bez trudu przenoszą czytelnika w opisywane miejsca.

Gaugin nie należy do moich ulubionych malarzy, tak jak sztuka prymitywna do sztuki, którą darzyłabym większym sentymentem. Nie jestem też zwolenniczką idei socjalizmu utopijnego. Uważam jednak za duży sukces pisarza fakt, że zainteresowałam się historią obojga (sięgnęłam po album z reprodukcjami Gaugina, zajrzałam do Internetu w poszukiwaniu informacji na temat Flory Tristan).

Podzielam pogląd bohaterów, że życie bez namiętności, zainteresowań, bez możliwości robienia, tego co sprawia radość i daje zadowolenie, jednym słowem życie bez pasji jest życiem niepełnym i nieszczęśliwym. Jednak właśnie tej pasji w książce „Raj tuż za rogiem” mi trochę zabrakło. Tej pasji, która sprawiłaby, że czytałabym książkę jednym tchem i że nie mogłabym się od niej oderwać.

Moja ocena – 4,5/6

Zdjęcia- 1. Nevermore Paula Gaugina - ze strony wikipedii, 2. Okładka 3. Flora Tristan ze strony wikipedii